اگرچه بین اختلال کمبود تمرکز و بیش‌فعالی تفاوت وجود دارد؛ اما این دو غالبا یکی به شمار می‌روند. در واقع می‌توان گفت اختلال بیش‌فعالی دو نوع است:
نوع اول: اختلال کمبود توجه و تمرکز ADD
کودکان مبتلا به این اختلال غالبا از لحاظ حرکتی آرام هستند و در خانه، مهدکودک یا کلاس درس مزاحمتی ایجاد نمی‌کنند. آن‌ها ممکن است خجالتی، بی‌تفاوت، دست‌وپا‌چلفتی یا حتی تنبل به نظر برسند؛ اما فقط از کمبود توجه در رنج هستند. در واقع اگرچه این کودکان در ظاهر آرام هستند؛ اما از درون بسیار ناآرام‌اند، آن‌ها دائما در افکار خود غوطه‌ورند و در دنیای افکار زندگی می‌کنند. به دلیل نداشتن رفتارهای پرخاشگرانه و ناآرامی‌های حرکتی، تشخیص اختلال در این کودکان مشکل است و با وجود این‌که غالبا از هوش عادی یا بالاتر از هوش عادی برخوردارند، برچسب‌هایی چون «کودن» و «تنبل» می‌خورند.
نشانه‌ها:
– حواس کودک به راحتی پرت می‌شود.
– شروع به فعالیت می‌کند؛ اما آن را به اتمام نمی‌رساند.
– در انجام‌دادن توصیه والدین، مربی یا معلم مشکل دارد.
– مرتکب اشتباهات سهوی فراوان در تکالیف درسی می‌شود.
– نمی‌تواند در مدت زمان معین تکالیف‌اش را انجام دهد.
– در برنامه‌ریزی تکالیف و فعالیت‌هایش مشکل دارد.
– در انجام کار یا بازی پشتکار کمی دارد.
– غالبا وسایل خود را گم می‌کند.
نوع دوم: اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی ADHD
مهم‌ترین ویژگی آسیب‌شناختی این کودکان «بی‌قراری حرکتی» است. آن‌ها در آرام‌نشستن مشکل دارند، زیاد حرف می‌زنند، منتظر‌ماندن و رعایت نوبت برای آن‌ها بسیار دشوار است. فعالیت حرکتی این کودکان بیشتر از سایر کودکان نیست؛ اما آنچه موجب مورد توجه قرار‌گرفتن این کودکان می‌شود نا‌آرامی و بی‌قراری حرکتی آن‌ها ست.
بعضی از این کودکان در رفتارهای اجتماعی اختلال دارند؛ رفتارهای آن‌ها غیر قابل پیش‌بینی و بعضا پرخاشگرانه است که موجب به حاشیه رانده‌شدن، انزوا و از بین‌رفتن روابط دوستانه آن‌ها می‌شود.
نشانه‌ها:
– کودک دائما بی‌هدف در حال حرکت و راه‌رفتن است.
– نمی‌تواند بی‌سروصدا بنشیند.
– رفتار غیر قابل پیش‌بینی دارد.
– بدون فکر‌کردن به عواقب یک تصمیم آن را عملی می‌کند.
– در مدرسه بدون این‌که مفهوم سوالی را بفهمد یا راجع به پاسخ فکر کند سریع پاسخی می‌دهد که غالبا غلط و بی‌ربط است.
– در بحث‌های بزرگسالان دخالت می‌کند.
– تلاش زیادی می‌کند که تشویق شود و نیاز دارد که مورد توجه قرار گیرد.
– از لحاظ شخصیتی نسبت به خطراتی که خود یا دیگران را تهدید می‌کند ناآگاه است.
– در کنترل رفتار خود مشکل دارد.
– رفتارهای تخریبی و پرخاشگرانه دارد.
تشخیص این‌که کودکی مبتلا به اختلال توجه یا بیش‌فعالی است باید توسط متخصص مغز و اعصاب، روان‌پزشک یا روان‌شناس صورت گیرد. هر نوع کم‌توجهی یا بی‌قراری حرکتی اختلال بیش‌فعالی نیست. زمانی که کودک بیشتر از شش ماه نشانه‌های ذکرشده را در خانه، مهدکودک، مدرسه و در جمع داشته باشد باید به متخصص مراجعه کنید. این اختلال غالبا قبل از سن شش سالگی خود را نشان می‌دهد.
منابع
– اختلال نارسایی توجه، فزون جنبشی، دکتر حمید علیزاده