عده‌ای از آدم‌ها دائما در حال عذرخواهی‌ از دیگران هستند؛ عده‌ای هرگز عذرخواهی نمی‌کنند؛ اما عده کمی هم هستند که آداب عذرخواهی را می‌دانند و درست و به‌موقع عذرخواهی می‌کنند.

اما آداب عذرخواهی چیست؟ آیا به‌زبان‌آوردن این‌که از بابت کاری پشیمان هستید، به معنای عذرخواهی است یا طلب بخشش‌کردن فراتر از به زبان آوردن «ببخشید» است.

چرا برخی افراد همیشه عذرخواهی می‌کنند در حالی که حتی کار اشتباهی انجام نداده‌اند؟

دو دلیل وجود دارد: از طرفی این کلمه به یک عبارت کاربردی در زبان روزانه ما تبدیل شده است که در مواقع بسیاری، حتی بدون این‌که به معنی آن فکر کنیم آن را به زبان می‌آوریم. از طرف دیگر افرادی هستند که با تمام وجود و خالصانه عذرخواهی می‌کنند بدون این‌که در واقع مرتکب خطایی شده باشند. مهم‌ترین دلیل این نوع غذرخواهی می‌تواند کمبود احترام به خود در فرد باشد.

این‌که افراد چگونه عذرخواهی می‌کنند، به شخصیت آن‌ها و به نوع آموزشی که از کودکی دریافت کرده‌اند بستگی دارد. انتظاراتی که زمانی که کودک بوده‌ایم از ما داشته‌اند اکنون در ما شکل گرفته است؛ مثلا اغلب زنان از کودکی آموزش دیده‌اند که جامعه از آن‌ها انتظار دارد به‌آسانی طلب بخشش کنند.

انواع مختلفی از عذرخواهی وجود دارد.

یکی به این دلیل عذرخواهی می‌کند که می‌خواهد به‌سرعت به وضعیت هماهنگ و مطمئن گذشته برگردد. «من عاشق تو هستم. ببخشید! لطفا! با من بد نباش!» این نوع عذرخواهی می‌تواند کمی بازگشت به نقش کودکی باشد.

گاهی فرد فقط برای محافظت از خود عذرخواهی می‌کند؛ مثلا زمانی که فرد به ناحق از جانب مافوق یا رئیس خود مورد انتقاد قرار می‌گیرد ولی علی‌رغم این‌که می‌داند حق با او ست عذرخواهی می‌کند تا از ایجاد تنش در محیط کار پیشگیری کند. این مثال می‌تواند در خانواده یا در ارتباط با مراجع قدرت نیز اتفاق بیفتد.

بر خلاف افرادی که دائم در حال عذرخواهی‌ هستند، افرادی نیز وجود دارند که علی‌رغم این‌که مرتکب رفتار نادرست می‌شوند هرگز عذرخواهی نمی‌کنند. چرا؟

باید گفت دقیقا به همان دلیل که افراد دائما بدون دلیل عذرخواهی می‌کنند؛ کمبود اعتمادبه‌نفس و احترام به خود. وقتی فرد عذرخواهی می‌کند یعنی خطایی از او سر زده است؛ اما برای این افراد سخت است که بپذیرند اشتباه کرده‌اند و دوست ندارند تصویری که از «خودِ ایده‌آل‌شان» به عنوان «خودِ واقعی‌شان» در ذهن‌شان شکل گرفته است، خراب شود. خود ایده‌آلی که کامل است و اشتباه نمی‌کند. عذرخواهی به آن‌ها احساس کوچک‌شدن می‌دهد.

عذرخواهی صحیح چیست؟

عذرخواهی درست، یعنی زمانی عذرخواهی کنید که مرتکب رفتار اشتباهی در رابطه با فرد دیگری شده‌اید. اما گفتن «معذرت می‌خواهم» یا «ببخشید» گام اول است. یعنی من آگاهم به این‌که رفتار اشتباهی انجام داده‌ام. پس فردی را که در حق او مرتکب اشتباه شده‌اید، مستقیم مورد خطاب قرار دهید و بگویید که رفتار شما اشتباه بوده است. گام بعدی و مهم‌تر این است که مسئولیت رفتار اشتباهی را که انجام داده‌اید بپذیرید و در صدد جبران اشتباه یا خسارتی که وارد کرده‌اید باشید. گام بعد این است که به هیچ وجه در صدد توجیه رفتار اشتباه خود نباشید؛ چون توجیه‌کردن به معنای سلب مسئولیت از خود است. آخرین گام و مهم‌ترین قدم این است که هرگز دوباره آن رفتار غلط را انجام ندهید.

اعتراف به اشتباه و به‌عهده‌گرفتن مسئولیت و جبران خطا، نشان‌دهنده بلوغ روانی شما ست. نشان‌دهنده این‌که شما به اندازه کافی اعتمادبه‌نفس دارید و به خود و سایرین احترام می‌گذارید.