بسیاری از هنرمندان و هنرپیشههای شناختهشده ایران او را بهترین هنرپیشه تاریخ ایران میدانند. افرادی مانند عباس کیارستمی، بهمن قبادی، خسرو شکیبایی، پرویز پرستویی و دیگران بسیار بارها از او تجلیل کردهاند و نقشآفرینیهای او در سینمای ایران را دلیل اقبال بسیاری از افراد که بعدها هنرمندان شناختهشدهای شدند به سینما میدانند. با همه این توصیفات باید گفت که نزدیک به چهار دهه که از عمر انقلاب اسلامی میگذرد، بهروز وثوقی اجازه بازی در سینمای ایران نداشته است و به غربتی ناخواسته تن داده است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی برخی از ستارههای سینما به دادگاه انقلاب فراخوانده شدند. بهروز وثوقی یکی از آنها بود. او به شعبهی هفت بازپرسی دادسرای انقلاب که قاضی آن آیتالله محمدی گیلانی بود احضار شد تا متعهد شوند که کارهای خلاف موازین اسلامی که از نظر قاضی شریعت هنرپیشگی بود انجام ندهند.
با پدرش
غلام کویتیپور، مداح مذهبی که به حکومت ایران هم نزدیک است در برنامهای تلویزیونی از اینکه بهروز وثوقی نمیتواند به کشورش گله کند سخن گفت:
«ما ۳۷ سال است دافعهمان بسیار بیش از جاذبهمان است. چرا تا این حد راحت از قدرت استفاده و هنرمندانمان را دربهدر می کنیم؟! بهروز وثوقی چه گناهی در حق هنر ایران کرده است که باید بیاید پشت مرز ترکیه بایستد، پدر مریضاش را که در حال احتضار است ببیند و خداحافظی کند؟! این حرف بسیار بد است که شما به یک ریشسفید، به یک پیشکسوت هنر بگویید ببخشید ما برای راه دادنتان به کشورتان مشکل داریم. حقالناس این انسان هنرمند کجا میرود؟! یا ما به حقالناس اعتقاد داریم یا این فقط یک شعار است. رفتار مسئولان در ذوق هنری من حقیر هم تاثیر میگذارد. وقتی با احساس من بازی میشود، یعنی با احساس مخاطبانم بازی شده است.»
روزنامه کیهان که ید طولایی در پروندهسازی برای افراد دارد پس از این گفتوگوی کویتیپور تلاش کرد که ممنوعیت ورود بهروز وثوقی به ایران را توجیه کند و توضیح بدهد که چرا وثوقی حق ورود به کشورش را ندارد و اگر بازگردد باید با او برخورد بشود.
در جوانی
روزنامه کیهان در مورد بهروز وثوقی چنین نوشت:
«جهت اطلاع به برخی از فیلمها و نمایشات ضد ایرانی که این عنصر فراری برای بیگانگان و عوامل شناخته شده ضد انقلاب بازی کرده اشاره میشود
– در فیلم «تهدید» ساخته سیروس نورسته (که بعدا فیلم ضداسلامی و ضدایرانی «سنگسار ثریا» را ساخت) نقش یک افسر سازمان سیا را بازی کرد که افسران گارد شاهنشاهی را آموزش میدهد.
– بازی در فیلم «زرین» به کارگردانی دیگر عنصر فراری به نام «شیرین نشاط» (دختر سرلشگر نشاط معدوم) که فیلمهای ضدایرانی متعددی مانند «زنان بدون مردان» ساخت و از حامیان فعال فتنه ۸۸ در خارج کشور بود.
– نقش یک مامور ساواک در فیلم «شبهای اضطراب» ساخته محمد ناطق.
-نقش یک پاانداز فراری در خارج کشور در فیلم ضد انقلابی و ضدایرانی «فصل کرگدن» ساخته فیلمساز فراری «بهمن قبادی».
– نقش یک تبعیدی در نمایش ضدایرانی «پروانهای در مشت» به نویسندگی و کارگردانی ضد انقلاب فراری «ایرج جنتی عطایی» که گویا پسرش از طرف نظام جمهوری اسلامی مامور ترور او میشود!
– نقش تبعیدی دیگری در نمایش ضدایرانی «یک رویای خصوصی» نوشته «جنتی عطایی» که گویا یک فراری دیگر از ایران با وی روابط نامشروع برقرار میکند! جنتی عطایی در کارنامه سیاهش تئاتر «پرومته در اوین» را که در سراسر اروپا نمایش داده شده است دارد.
حالا این بازیگر وطنفروش فراری که همواره بهانه قیل و قال عدهای زردنگار به اصطلاح سینمایی بوده با پروپاگاندای همین عده به زبان برخی افراد بیربط هم تحمیل شده و از زبان آنها درحمایت از چنین جرثومهای، ترحم و دلسوزی تراوش میشود. غافل از آنکه کارنامه چنین افرادی آنچنان سیاه و چرک است که خودشان هم از بازخوانی آن شرمشان میآید!!»
او برای بازی در اولین فیلم خود دو هزار تومان دستمزد گرفت
اما وی صبورانه در همه این سالها دلسوز سینمای ایران بود و فروتنانه برای هر موفقیت سینمای ایران کف زد و هورا کشید.
بهروز وثوقی با نام اصلی خلیل وثوقی، بیستم اسفندماه سال ۱۳۱۵ خورشیدی در شهر خوی در استان آذربایجان غربی به دنیا آمد. بهروز شش ماهه بود که از خوی به تهران آمدند و در خیابان خرمشهر ساکن شدند.
بهروز وثوقی فعالیت هنری خود را از سن هجده سالگی اغاز کرد که ثمرهی این فعالیت هنری بیش از ۹۰ فیلم سینمایی و سریال است.
پیش از هنرپیشگی نیز بهروز وثوقی در اداره بهداشت کار میکرد که به دلیل اختلافی که با یکی از بازرسان پیش آمد او را اخراج کردند. بهروز وثوقی چهار برادر به نامهای چنگیز، بهزاد، شهزاد و فیروز دارد.
بهروز وثوقی در مورد احساس علاقهمندیاش به سینما چنین میگوید:
«زمانی بديدن فيلمی به اسم «ولگرد» با شرکت اقای ملکمطيعی رفتم و از آنجا که آمدم بيرون احساسی در من به وجود آمده بود و با ديدن چندين بار اين فيلم، جرقهای از بازيگری در من زده شد.»
با ناصر ملکمطیعی
خانواده وثوقی محصوصا پدر او با ورود بهروز به عالم هنر و هنرپیشگی مخالف بودند. بهروز وثوقی به مدت ۷ سال در کار دوبلگی که به آن صداپیشگی هم میگویند فعال بود.
او برای بازی در اولین فیلم خود دو هزار تومان دستمزد گرفت.
بهروز وثوقی از سال ۱۳۳۷ با بازی در فیلم «طوفان در شهر ما» به عالم سینما و هنرپیشگی وارد شد و تا سال ۱۳۴۷ در نقشهای متفاوتی بازی کرد اما چندان این نقشها برایش محبوبیت به دنبال نداشت.
اولین فیلم سینمایی که بهروز وثوقی را مورد توجه اهالی هنر و تماشاگران سینما قرار داد فیلم سینمایی «صد کیلو داماد» به کارگردانی عباس شباویز در سال ۱۳۴۰ بود.
بازی در فیلم «قیصر» به کارگردانی مسعود کیمیایی نقطهی عطف موفقیت بهروز وثوقی بود.
بهروز وثوقی در دوران فعالیت سینمایی خود در داخل ایران در آثار درخشان فراوانی ایفای نقش کرد که از جمله میتوان به سوتهدلان، کندو، داش آکل، تنگسیر، همسفر، ممل آمریکایی، رضا موتوری، دشته، طوقی، گوزنها، ملکوت و فرار از تله اشاره کرد. وثوقی همچنین در دوران فعالیت خود در کارهای کارگردنهای موفق و معروفی مانند ساموئل جاچیکیان، ناصر تقوایی، امیر نادری، فریدون گله، خسرو هریتاش، علی حاتمی، بهمن قبادی و شاپور قریب ایفای نقش کرد.
بهروز وثوقی در زمان فعالیت هنری خود در ایران توانست جوایز هنریای نصیب خود کند که از آن جمله میتوان به «جایزه سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد در دومین دوره در سال ۱۳۴۸ به اطر بازی در فیلم قیصر، «جایزه سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد در سومین دوره در سال ۱۳۴۹ برای بازی در فیلم رضا موتوری»، «جایزه سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد در چهارمین دوره در سال ۱۳۵۰ برای بازی در فیلم داش آکل اشاره کرد.
همچنین میتوان به برنده جایزه بز بالدار بهترین بازیگر نقش اول مرد در سومین دوره در سال ۱۳۵۳ برای بازی در فیلم گوزنها
نامزد جایزه بز بالدار بهترین بازیگر نقش اول مرد در چهارمین دوره در سال ۱۳۵۴ برای بازی در فیلم کندو، نامزد جایزه بز بالدار بهترین بازیگر نقش اول مرد در پنجمین دوره در سال ۱۳۵۵ برای بازی در فیلم ملکوت و نامزد جایزه بز بالدار بهترین بازیگر نقش اول مرد در ششمین دوره در سال ۱۳۵۶ برای بازی در فیلم سوته دلان اشاره داشت.
بهروز وثوقی-گلشیفته فراهانی و محمدرضا شجریان
از جوایز بینالمللیای که بهروز وثوقی توانست در فعالیت هنری خود کسب کند میتوان به :
برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بینالمللی فیلم تاشکند برای بازی در فیلم داش آکل ۱۹۷۱، برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم دهلی برای بازی در فیلم تنگسیر ۱۹۷۴،جایزه یک عمر دستاورد هنری جشنواره بینالمللی فیلم سان فرانسیسکو ۲۰۰۶ ،جایزه یک عمر فعالیت هنری جشنواره فیلم توکیو فیلمکس ۲۰۱۲ وجایزه یک عمر فعالیت هنری برای بازی در فیلم فصل کرگدن جشنواره بینالمللی فیلم تسالونیکی ۲۰۱۲ اشاره کرد.
بهروز وثوقی هماکنون در آمریکا زندگی میکند.