ماجرا از آنجا آغاز شد که «امیرمهدی ژوله» – نویسنده سریال های تلویزیونی – در متنی اینستاگرامی در شهریور ۱۳۹۷ پرده از برخی حساسیت های سانسور در تلویزیون برداشت. او در متن جنجال ساز خود به شرح برخی از حساسیت های عجیب سانسورچیان پرداخت که بیشتر نیز دغدغه های جنسی را در بر می گرفت. ژوله در متن خود این توضیح را نیز قید کرد که هر قسمت از یک سریال قبل از پخش به بازبینی فرستاده می شود؛ آنگاه پس از بازبینی، موارد اشکال به تیم سازنده گوشزد می شود تا اصلاحات مورد نظر صورت بگیرد و آنگاه سریال پخش می شود.
او حجم گوش شقایق دهقان و غبغب سحر جعفری جوزانی را از جمله مواردی دانست که به زعم بالادستی ها تحریک‌کننده بود و باید به گونه ای سامان داده می شد که معلوم و پیدا نباشند! ژوله در این باره نوشت: « سر سريال برره يكي از اشكال پخش هايي كه براي ما اومد اين بود كه چرا حجم گوش شقايق دهقان از زير روسري معلومه!(توجه كنيد گوش نه، حجم گوش) و ما هيچ وقت نفهميده بوديم دوستان چه عنصر تحريك كننده اي توي حجم گوش يك بازيگر از زير روسري كشف كرده بودن يا وقتي به گوش فكر ميكردن دقيقا به چي فكر ميكردن»
به گفته ژوله این یک اصل پذیرفته شده در سریال های تلویزیونی است که زنان بازیگر حتما شلوار ضخیم بپوشند که حجم پاهای آنان پیدا نباشد و یا لباس های گشاد بر تن کنند. به شهادت او زنان در سریال ها نمی توانند سوت بزنند یا جیغ بکشند با بلند بخندند و حتی زنان نمی توانند در سریال ها خیار بخورند!
به هرترتیب، این روایت داغ و دست اول امیر مهدی ژوله از سانسور در سریال ها بحث های دامنه داری برانگیخت. او خود از هنرمندان دعوت کرد تا در چالشی با عنوان #من_و_سانسورچي از خاطرات خود درباره سانسور بگویند.
گوش دردسرساز زنان!
«میترا حجار» – بازیگر شناخته شده سینما و تلویزیون – از جمله بازیگرانی بود که در این چالش شرکت جست و در تایید سخنان امیرمهدی ژوله ویدئویی کوتاه پخش کرد و نشان داد که گوش زنان در سریال های تلویزیونی چگونه سانسور می شود! آنطور که در ویدئو دیده می شود، از قسمت پایین گوش به بالا چسبی زده می شود که قسمت های بیرونی گوش را به سر می چسباند و درواقع حجم گوش را می خواباند.
«پرستو صالحی» – بازیگر تلویزیون – نیز در پست اینستاگرامی خود به روایت همین «تحریک آمیز»بودن گوش بازیگران زن پرداخت. او در متن خود از گوش های نسبتا بزرگ خود از دوران کودکی گفت که بعدها در تلویزیون برای او دردسرساز شد و حتی او را وادار کرد که گوش های خود را به تیغ جراحی بسپرد! او در این باره نوشت: «قايم كردن اين حجم از گوش زير روسري بطوري كه موجب تحريك اذهان عمومي نباشه ماجرايي داشت در اتاق لباس، بطوري كه بعد از اتمام فيلمبرداري اون سريال بنده گوش هارو سپردم به تيغ جراحي كه بلكه بخشي از صُوَرِ قبيحه كم شود و خدارو شكر شد».
پست اینستاگرامی پرستو صالحی درباره سانسور حجم گوش هایش!
«زانوی بازیگر حس میشه»!
«فقیهه سلطانی» که خود بازیگر سینما و تلویزیون است، ذیل متن پرستو صالحی به نقل خاطرات خود در این زمینه پرداخت. او سانسورچیان سریال های تلویزیون را «بیماران روحی روانی» خواند و به ذکر این خاطره از سریال «آهو» پرداخت: «منم یادمه سر سریال آهو دختری که چادر سرش بود نباید دستش از لای چادر بیرون می اومد، می گفتن تحریک کننده است!» او همچنین گفت که برخی از سکانس های مربوط به او نیز تکرار می شدند به خاطر پالتویی که تا روی زانو بود. او در ادامه به طنز نوشت: «فکر کنم حجم زانو هم تحریک کننده ست براشون!»
اما اگرچه سلطانی بحث تحریک کنندگی زانو را به طنز مطرح کرد، واقعیت این است که زانوی زنان نیز برای ناظران سریال ها در تلویزیون محل بحث است! چنان که «سحر دولتشاهی» – بازیگر سینما و تلویزیون – نیز در نقل خاطره ای در این مورد گفت:« سر مسافران اصلاحیه اومده بود «زانوی بازیگر حس میشه» خدا شاهده من بعد از نزدیک ده سال باورم نمیشه»!
گاومیش تحریک آمیز!
اما افشاگری ها محدود به سانسور گوش و غبغب و زانوی زنان نبود. «مصطفی کیایی» – کارگردان و مستندساز – نیز افشا کرد که در مستندی که در سال ۱۳۸۳ برای تلویزیون ساخت، سانسورچیان تصاویری که گاومیش ها را از پشت نشان می داد، حذف کردند. چرا؟ از خود کیایی بخوانیم: «توي يك پلان قرار بود در تالاب شادگان اهواز گاوميش ها از آب بيان بيرون. دوربين رو از دو زاويه كاشتيم. خروج گاوميش ها رو از پشت و جلو اسلوموشن گرفتيم. خلاصه در نهايت كار آماده شد و قرار شد از تلویزیون پخش بشه كه يه برگه اصلاحيه به من دادن و اولين مورد مميزي که درآوردند پلان خروج گاوميش ها از آب اونم از زاويه پشت بود. دليل رو پرسيدم گفتن خروج گاوميش از آب اونم از پشت تحريك كننده است»!
گاومیش های مورد اشاره مصطفی کیایی که تصویر از پشت آن ها در تلویزیون سانسور شد!
گاومیش های مورد اشاره مصطفی کیایی که موجوداتی زنده بودند؛ تیغ سانسور تلویزیون حتی به پستان های لوگوی یک گرگ افسانه ای نیز رحم نمی کند! چنانکه در ۱۶ فروردین ۱۳۹۷ در برنامه گزارش ورزشی که در آن رقابت های خارجی به تماشا گذاشته می شود، تصویر لوگوی باشگاه رم سانسور شده بود که بدون تردید اتفاقی بی نظیر بود. «علی ولی اللهی» – منتقد ورزشی – در این باره نوشت: «دو کودک به نام‌های رموس و رومولوس دارند از ماده گرگی به نام کاپیتول شیر می‌خورند. کودکانی که بعدا بنیانگذاران شهر رم می‌شوند. یک روایت اسطوره‌ای و تاریخی. اول از همه باید پرسید که دقیقا شیر خوردن از یک گرگ چطور می‌تواند شامل ممیزی شود؟…تو را به خدا در لوگوی یک باشگاه فوتبال دنبال مسائل خاک بر سری نگردید!»
سانسور لوگوی باشگاه رم در تلویزیون جمهوری اسلامی بازتاب گسترده ای در رسانه های جهانی داشت و و برخی رسانه های مهم ورزشی دنیا مانند بی بی سی ورزشی به کنایه نوشتند: «آیا لوگوی باشگاه شما برای نمایش در تلویزیون ایران مناسب است؟»
توییت بی بی سی اسپرت و کنایه به سانسور لوگوی باشگاه رم در تلویزیون جمهوری اسلامی
دوگانگی در سانسور در صداوسیما
«رضا درستکار» – منتقد سینمایی – درباره سانسور در سریال های تلویزیونی به رفتار دوگانه در سیمای جمهوری اسلامی اشاره می کند و بر این باور است که در تلویزیون نگاه های بروزتری هم در آنجا هست. اما در عین حال او این دوگانگی را مضر می داند و می گوید: «تصور می‌کنم تلویزیون دو تکه شده است؛ بخشی از آن کاملا سنتی رفتار می‌کند و عملکردش مثل سابق است و بخش دیگری از آن به‌روزتر شده است… وقتی سریال «پایتخت» را از شبکه یک سیما تماشا میکنیم شاید باورش کمی سخت باشد که در این سریال می‌توان صدای خواننده‌ای ترک را شنید و در بازپخش همان سریال از شبکه‌ای دیگر سانسور اتفاق می‌افتد. این رفتار یعنی دو سلیقه یا دو روش بر تلویزیون حاکم است و به نظرم اشکال بزرگی برای صداوسیما محسوب می‌شود و خطرناک است». درستکار همچنین مسئول تمامی سانسورها در تلویزیون را ناشی از« سلیقه‌های نازل برخی از ممیزان» می داند که خود را متر و معیار می دانند.
اما شاید بد نباشد گزارش را با روایتی جذاب از «محراب قاسم خانی» پایان دهیم. او در راستای دعوت امیرمهدی ژوله از هنرمندان برای روایت خود از سانسور در تلویزیون، به نوشتن یکی از تجربه های خود پرداخت. روایتی از سریال «دزد و پلیس» به کارگردانی «سعید آقا خانی» که قاسم خانی نیز نویسنده آن بود.
محراب قاسم خانی نوشت: «توى طرح اولیه اى که نوشتم، تمام محله اى که خانواده شقایق و هومن زندگى میکردن دزد بودن و فقط با دزد ها وصلت میکردن. زن ها و مرداى خانواده بهنام هم به صورت موروثى پلیس بودن و اونا هم فقط با پلیس ها ازدواج میکردن. قصه هم از یه جایى “رومئو و ژولیت” میشد. عشق یه پلیس و یه دزد.
همون اول گفتن یه خانواده پلیس اصلاً نمیشه و اجازه ندارى با پلیس شوخى کنى. ما هم گفتیم چشم و فقط بهنام پلیس شد. بازنویسى شد. گفتن یه محله دزد نمیشه و توهین به محل محسىب میشه. گفتیم ما که اسم محل رو نیاوردیم. گفتن به هر حال میشه محدوده اش رو تشخیص داد. گفتیم چشم. بازنویسى کردیم و تبدیل شد به یه خونه با چندین خانواده که همه شون دزدن. گفتن نمیشه و این مفهوم رو القا میکنه که همه مردم دزدن. یه نفرشون دزد نباشه. گفتیم چشم.
یه شخصیت غیر دزد بین همسایه ها اضافه کردیم. گفتن نمیشه. اگه این دزد نیست چرا لو نمیده بقیه رو؟ گفتیم یه کارى میکنیم ندونه. گفتن اون وقت معنیش این میشه که تنها کسى که دزد نیست احمقه. بازنویسى شد. فقط چند تا همسایه دزد شدن. گفتن مادر خانواده دزد نباشه. توهین به مقام مادره. بازنویسى شد و مادر رو کلاً حدف کردیم. گفتیم مرده. گفتن حالا توهین به مقام پدره. بازنویسى شد. پدر رو هم تبدیل کردیم به دزد توبه کرده… تهش هم به هیچ قیمت راضى نشدن شقایق و بهنام به هم برسن. حتى گفتیم شقایق دزدى رو کنار میذاره و توبه میکنه… نشد…».