اختلال بیش‌فعالی یا ADHD همیشه به یک شکل بروز نمی‌کند. بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM5 این اختلال می‌تواند به سه شکل مختلف خود را نشان دهد:
– کمبود توجه و تمرکز
– اختلال کنترل تکانه یا تکانشگری
– ترکیب هر دو شکل یعنی اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی
کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی، دائما بدون هدف در حرکت هستند و با هر عامل کوچکی تمرکز خود را از دست می‌دهند. از سوی دیگر آن‌ها به‌شدت نیاز به امنیت، نظم و ساختار دارند. هم‌زمان، تحمل ناکامی و تمرکز و توجه در این کودکان بسیار کم است و غالبا اعتماد به نفس پایینی دارند. بنابراین بسیار مهم است که خانواده، مربیان و معلمان برخورد صحیحی با این کودکان داشته باشند. ممکن است پزشک متخصص، دارو برای کودک تجویز کرده باشد اما مصرف دارو به تنهایی کافی نیست؛ آنچه اهمیت دارد برقراری ارتباط صحیح با آن‌ها ست.
توصیه‌هایی برای ارتباط مربیان و والدین با کودکان دارای اختلال بیش‌فعالی در خانه، مهدکودک و مدرسه
– از جملات کوتاه و آسان استفاده کنید
درک جمله کوتاه و آسان برای این کودکان راحت‌تر است. هنگام صحبت تماس چشمی و بدنی با کودک برقرار کنید؛ مثلا همان‌طور که دست او را در دست گرفته‌اید به چشمان او نگاه کنید و خواسته خود را در چند جمله کوتاه و ساده بیان کنید. سعی کنید با آرامش و منطقی گفتگو کنید.
– تقسیم تکالیف و وظایف به قسمت‌های کوچک
تکالیف پیچیده را باید برای این کودکان تا حد ممکن به به بخش‌های کوتاه و مشخص تقسیم کنید. مثلا اگر می‌خواهید به او بگویید که اسباب‌بازی‌های‌اش را جمع کند به جای بیان این دستورالعملِ کلی، آن را به چند بخش تقسیم کنید؛ «اول تمام عروسک‌ها را در کشو بگذار! و بعد لگوها را در سبد زرد جمع کن!» با این روش می‌توانید تمام امور روزمره مربوط به این کودکان را ساختاربندی کنید.
– تنظیم قوانین به شکل کاملا واضح
باید برای این کودکان، قوانین و مرزهای محکم و هدف‌مندی تعیین کنید. مطمئن شوید که کودک متوجه قانون، شده است. بنابراین بهتر است برای ایجاد قوانین با کودک همکاری کنید.
– جلوگیری از ایجاد اضطراب
از هر گونه تحریک بیش از حد کودک اجتناب کنید؛ مثل دکوراسیون شلوغ اتاق، سر و صدای بیش از حد یا مقدار زیاد اسباب‌بازی. سعی کنید اتاق یا فضای خلوتی را فراهم کنید که کودک بتواند در صورت اضطراب و استرس زیاد ناشی از بازی گروهی یا شلوغی کلاس به آنجا برود و آرام شود.
– توجه و پاسخ‌گویی به نیازهای خاص کودک
مهم‌ترین نیاز این کودکان این است که از تمایل بیش از حدشان به حرکت‌کردن لذت ببرند. برای تحقق این نیاز او را به کلاس‌های ورزشی مورد علاقه‌اش بفرستید، بیشتر به پارک ببرید و در خانه هم فضایی را در نظر بگیرید که بتواند از میل شدید به حرکت لذت ببرد.
– نیاز به توجه بیشتر
به این کودکان زیاد توجه کنید؛ چرا که آن‌ها ناکامی‌های زیادی را تجربه می‌کنند. سعی کنید از طریق دادن بازخوردهای مثبت به تقویت اعتماد به نفس آن‌ها کمک کنید. هر موفقیت کوچکی در انجام تکالیف یا وظایف روزمره را مورد تشویق قرار دهید. هنگامی که می‌خواهید از آن‌ها انتقاد کنید؛ رفتارآن‌ها را مورد نقد قرار دهید نه خودشان را. مثلا به جای این‌که بگویید: «تو بی‌توجهی» بگویید: «تو به این مسئله توجه نکردی.»
– حمایت از استقلال
در هنگام رفتار اشتباه یا عدم موفقیت، به او راهکار ندهید. تشویق‌اش کنید که خود به دنبال راه‌حل بگردد. مثلا اگر لیوان آبی را روی زمین ریخت از او بپرسید: «برای تمیزکردن زمین چه چیزی لازم داری؟» توجه کنید که اگر در انجام کاری به مشکل جدی برخورد کرد به او کمک کنید.
– حمایت هدف‌مند
به او کمک کنید به ضعف‌هایش غلبه کند؛ مثلا از طریق بازی به او مزایای آرامش در مقابل ناآرامی را بیاموزید. یا از طریق ایفای نقش به او بیاموزید چگونه تحمل خود را در برابر ناکامی افزایش دهد. یک روش موثر، آموزش خودآموزی به کودک است. هدف این است که کودک بتواند از طریق بلند صحبت‌کردن یاد بگیرد که نظر خود را راجع به چگونگی انجام تکالیف‌اش بگوید و راه‌حل‌های موجود برای مشکلات‌اش را بیان کند. از این طریق یاد می‌گیرد که روی یک فعالیت تمرکز کند.
– همکاری با متخصص
والدین، مربی، پزشک و درمانگرِ کودک باید با یکدیگر در ارتباط تنگاتنگ باشند. از طریق این همکاری شما می‌توانید نکات و اطلاعات ارزشمندی راجع به کودک دریافت کنید. درمانگر می‌تواند شما را راهنمایی کند و برای انجام این راهنمایی نیاز به صبر و پشتکار و آرامش دارید. این‌گونه می‌توانید هم به کودک مبتلا و هم به سایر کودکان کمک کنید.
منبع