خشک سیمی خشک چوبی خشک‌ پوست

از كجا می‌آيد اين آوای دوست – مولانا

هوانس آبکاریان که به «یحیی تارساز» شهرت دارد، ایرانی‌ای ارمنی‌تبار بود. او فرزند خاچیک نجارباشی از ارمنی‌های اصفهان بود که او به یحیی دوم نیز مشهور است. سال تولد یحیی دقیقا مشخص نیست اما تولدش را حوالی سال ۱۲۵۵ هجری خورشیدی دانسته‌اند. او در یکی از محله‌های قدیمی جلفای اصفهان به نام محله‌ سنگ‌تراش‌ها، در کوچه‌ گازاندران و در خانواده‌ مشهور و هنرمند آبکاریان به دنیا آمد. او توانست دنیای سازسازی سنتی را دگرگون سازد. در تاریخ ساخت ساز موسیقی سنتی دو یحیی وجود دارد که اولی را یحیی قدیم یا یحیی اول می‌گویند و مراد از یحیی دوم هوانس آبکاریان است. پدر و عموی هوانس نجارهای بزرگی بودند که به هنرمندی تمام به این پیشه مشغول بودند و ساز موسیقی نیز می‌ساختند. آن‌ها از دربار ظلال سلطان، حاکم وقت اصفهان و همچنین بزرگان بختیاری سفارش ساخت ساز می‌گرفتند؛ از این‌رو به آن‌ها لقب «نجارباشی» داده بودند. هوهانس از همان دوران نوجوانی با ساخت ساز آشنا شد و این حرفه را در ابتدا از پدرش آموخت.

از همان دوران نوجوانی با ساخت ساز آشنا شد

 و بسیار جوان بود که به ساختن ساز تار علاقه‌مندی بیش‌تری پیدا کرد. او آهسته‌آهسته سنت سازسازی پدر و عمویش را درنوردید. در همین زمان با «استاد فرج‌الله» آشنا می‌شود. صدای تار یحیی آوازه‌اش همه جا می‌پیچد. او تار زیبایی خلق می‌کند که صدایش بی‌نظیر است. اگر ساز یحیی را در سطح صافی قرار بدهیم، خواهیم دانست که تار یحیی از نظر زیبایی در بین تارهای دیگر ممتاز است. آگاهان فن برجستگی و خوش‌خوانی و خوش‌دستی تار یحیی را به چند عامل مهم نسبت داده‌اند: طرز ساخت کاسه، نصب دسته به کاسه، عمل‌آوردن رو دسته، اندازه‌های دقیق نسبت کاسه به دسته، تناسب کاسه‌ بزرگ و کاسه‌ کوچک (نقاره)، نفیر داخل کاسه، تراش داخل کاسه، تناسب داخلی حجم کاسه‌ بزرگ و کاسه کوچک از دسته‌ این عوامل هستند. مهم‌تر از این عوامل خرکی بود که برای اولین بار تار را بر روی آن قرار می‌داد و آن را امتحان می‌کرد. اگر از نظر صدادهی این خرک مطلوب بود دیگر آن را عوض نمی‌کرد و این خرک را برای همیشه روی ساز قرار می‌داد.

اولین کسی بود که تار را با شکل و شمایل امروزی خود ساخت

تار یحیی از همان زمان خریداران بسیار داشت و نسبت به سازهایی که دیگر سازندگان می‌ساختند طرفدار بیش‌تری داشت و پول بیش‌تری بابت خرید آن می‌دادند. به گفته‌ استاد حسین مسعود در کتاب هنرسازی در سال ۱۳۱۲ تار یحیی به قیمت چهل تومان به فروش می‌رفت که تار دیگر استادان در همان زمان بین چهارده تا پانزده‌ تومان بود و تارهای معمولی سه تومان به فروش می‌رفت. تا زمان یحیی رسم نبود که سازندگان بر سازهاشان مهر بزنند. یحیی اول‌بار این رسم را بنا نهاد. او برای بالا بردن سطح کارش از بهترین چوب‌ها و بهترین مصالح استفاده می‌کرد. از این‌رو بر کار خود مهر می‌زد که از کار دیگران متمایز باشد. البته بسیاری از تارهایی که یحیی ساخت مهر بر آن ندارد. تعداد اندکی از سازهای یحیی باقی مانده است که به دلیل این‌که مهر ندارد تنها استادان فن می‌توانند از طریق گوش به شناخت آن راه یابند. بسیاری بر این نظر هستند که استاد یحیی اولین کسی بود که تار را با شکل و شمایل امروزی خود ساخت.

برای بالا بردن سطح کارش از بهترین چوب‌ها و بهترین مصالح استفاده می‌کرد

برخی اساتید بر این نظر هستند که صبر و حوصله‌ یحیی با کار و آماده‌سازی  چوب توت راز خوش‌صدایی تار یحیی است. گفته می‌شود که یحیی کُنده‌های توت را در حاشیه‌ زاینده‌رود می‌بسته تا آب به مرور زمان آوندها را از شیرابه خالی کند و پس از آن بعد از یک سال و یا بیش‌تر آن کنده‌ها را به نانوایی می‌برده و برای مدت یک سال نیز آن‌ها را کنار تنور نانوایی خشک می‌کرده. یک سال دیگر نیز در دمای کارگاه سپری می‌کردند و آ‌ن‌گاه یحیی آماده می‌شده تا آن کنده‌ها را به ساز تبدیل کند. تعداد سازهایی که یحیی ساخته است را برخی تا ۱۵۰ عدد گفته‌اند و دیگرانی تعداد تارهای مهردار یحیی را کم‌تر از این دانسته‌اند. داستانی درباره تارهای یحیی سینه‌به‌سینه نقل می‌شود که هر ساله آقا حسین‌قلی و میرزا عبدالله سفری به اصفهان می‌کردند و از ساخته‌های یحیی امتحان به عمل می‌آوردند و آن‌هایی را که می‌پسندیدند را برای خود و شاگردانشان می‌خریدند. یحیی هر سازی که مورد پسند این اساتید موسیقی قرار نمی‌گرفته است را می‌شکسته است و به‌عنوان هیزم در چراغ قرار می‌داده است.

هوانس آبکاریان  ملقب به استاد یحیی در تاریخ بیست‌وهشتم بهمن‌ماه سال ۱۳۱۰ در سن ۵۶ سالگی در جلفای اصفهان درگذشت. استاد سپنتا در کتاب خود سال مرگ ِ استاد یحیی را سال ۱۳۱۲ عنوان کرده است و برخی نیز سال ۱۳۱۱ را به عنوان سال درگذشت این استاد بی‌بدیل ذکر کرده‌اند. سپنتا در همین کتاب تار یحیی را مشهورترین و گران‌ترین تار دنیا می‌داند. استاد یحیی در قبرستان ارمنیان در دامنه‌ی کوه صفه به خاک سپرده شد.

آرامگاه هوانس آبکاریان