پس از انتخابات مناقشه‌برانگیز سال ۸۸ و سرکوب خونین معترضان، عکاسان نیز از خشونت لجام‌گسیخته حکومت مصون نبودند. بسیاری از عکاسان که قصد داشتند به دلایل حرفه‌ای خود روایتگر تصویری حوادث باشند یا بازداشت شدند یا مورد ضربوشتم قرار گرفتند یا مجبور شدند خانه و کاشانه خود را رها کنند و آواره جهان شوند. مریم زندی یکی از عکاسانی بود که بازداشت شد و پس از بازجویی و انگشت‌نگاری آزاد شد. یک سال پس از این حوادث خونین و در خرداد ۱۳۸۹، مریم زندی، دبیر انجمن ملی عکاسان ایران در نامه‌ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت احمدی‌نژاد از دریافت یک نشان دولتی با عنوان «مدرک درجه یک هنری» خودداری کرد.
او از دریافت «مدرک درجه یک هنری» خودداری کرد
مریم زندی در بخشی از نامه خود به سید محمد حسینی نوشت: «متاسفانه در حالی که تعدادی از عکاسان ایرانی فقط به جرم عکاسی، یعنی انجام وظیفه‌شان، مورد ضربوشتم و زندان قرار گرفته‌اند و در زندان یا بیرون منتظر احکامشان هستند و تعدادی از عکاسان حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای ما از ترس جان، سرگردان در اقصی‌نقاط دنیا و در شرایط بسیار نامناسب هستند و در حالی که من حتی از دست‌گرفتن دوربینم در خیابان باید بترسم و امکان انتشار کتاب عکس خود و بعضی از همکارانم بدون سانسورهای سلیقه‌ای میسر نمی‌باشد، در چنین شرایطی برای گرفتن این مدرک دلیل و اشتیاقی در خود احساس نمی کنم.» رضا دقتی، عکاس ساکن پاریس در نامه‌ای خطاب به مریم زندی اقدام او در نپذیرفتن «مدرک درجه یک هنری» از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را ستایش کرد. او در نامه خود با عنوان «چنین است رسم بزرگان هنر» آورد: «رد مدرک درجه یک هنری این دولت ننگ، نشان بارز پایبندی‌ات به رهایی و ناوابستگی هنرمند است.» مریم زندی پیش از این نیز در انتشار عکس‌هایش با مانع سانسور روبهرو شده بود. انتشار عکس‌های «انقلاب ۵۷» از زمره کارهای زندی بود که با مشکل روبهرو شد. ممیزان از او خواسته بودند که از انتشار برخی عکس‌های مربوط به انقلاب ۵۷ بپرهیزد.
از سری عکس‌های انقلاب ۵۷
زندی درباره این عکس‌ها گفته بود: «این اداره از من خواسته که عکس‌های انقلاب را سانسور کنم. این اداره خواستار حذف برخی از عکس‌ها شده است که من با این جریان کاملا مخالفم.» مریم زندی پس از آمدن دولت اعتدال حسن روحانی و در سال ۱۳۹۲ نیز نامه‌ای نوشت و این بار مخاطب نامه رئیس دولت جمهوری اسلامی، حسن روحانی بود. او در این نامه گفت که وزارت کشور من را مجبور به استعفا کرده است. مریم زندی در بخشی از این نامه چنین می‌نویسد: «در طول ۳۵ سال کار عکاسی حرفه‌ای‌ام به عنوان تنها زن عکاس حرفه‌ای ایران که تمام جریانات انقلاب ۵۷ را (در حدود ۲ سال) عکاسی کرده و به عنوان کسی که به تنهایی آرشیو منحصربه‌فردی از بزرگان و هنرمندان و تاثیرگذاران هنر و سیاست در این مرزوبوم تهیه کرده (که ادای دین من بوده به فرهنگ میهنم) نه تنها هرگز کمک و همراهی با من نشده بلکه در هر مقطع با مشکلات و موانع بسیار روبهرو شده‌ام.» مریم زندی در این نامه با اشاره به بازداشت و فشارهایی که متحمل شده است می‌آورد: «جناب آقای روحانی! من عکاسم، قاضی نیستم! عکاسی برای من حرفه، هنر و وظیفه است. ایمان دارم که عکس‌هایم از وقایع اجتماعی ایران، اسنادی برای ملت ما و نسل‌های آینده است و تاریخ قضاوت خواهد کرد که من تا چه اندازه به وظیفه فرهنگی خود عمل کرده‌ام. همان‌طور که در تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷ و تمام وقایع انقلاب در خیابان بودم و عکاسی می‌کردم (که عکس‌هایش سال‌ها ست در محاق سانسور وزارت ارشاد قرار گرفته.) همان‌طور که در پیروزی شما در خرداد ۱۳۹۲ بین مردم بودم و از شادی آن‌ها عکاسی می‌کردم، هر اتفاقی که در میهن من بیفتد من موظف به ثبت آن هستم. طی نامه شماره ۳۹۰۰۴ به تاریخ ۱۳۹۲/۳/۲۳وزارت کشور، صدور پروانه تاسیس برای انجمن صنفی عکاسان ایران (تنها NGO عکاسی فراگیر ایران) منوط به حذف(!) من از هئیت مدیره انجمن شده است؛ انجمنی که من از موسسان آن بوده‌ام و در اولین و تنها مجمع عمومی آن بالاترین تعداد رأی را داشته‌ام و حدود ۹ سال مسئولانه و مشتاقانه انرژی و وقتم را به امید ارتقای جامعه و هنر عکاسی، در آن صرف کرده‌ام. اکنون چون اعتراضات، دلایل و نامه‌نگاری‌های من به مسئولین، در این مدت به جایی نرسیده و من به خاطر موقعیت انجمن عکاسان ایران، مجبور به استعفا هستم و حتی نمی‌دانم از چه مرجعی و به خاطر چه جرمی قرار است مجازات و از حقوق اجتماعی خود محروم شوم، به آخرین امیدم یعنی نوشتن این نامه متوسل شده‌ام.»
مریم زندی، از اعضای هیئت موسسان انجمن ملی عکاسان ایران
مریم زندی، عکاس ایرانی، متولد بیستم دی ماه ۱۳۲۵ در شهر گرگان است. او دارای مدرک لیسانس از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. زندی از اعضای هیئت موسسان انجمن ملی عکاسان ایران است که در سال‌های اخیر به عنوان پرکارترین عکاس ایرانی شناخته می‌شود. با انتشار مجموعه پرتره‌هایش از بازیگران سینما و تئاتر، نویسندگان و شاعران در چند جلد که عنوان «چهره‌ها» بر خود دارد توانست به عنوان چهره‌ای مشهور در عکاسی ایران بدرخشد. از آثار مریم زندی می‌توان به «ترکمن و صحرا» ۱۳۶۲ که مجموعه عکس‌های سیاه و سفید است، «تک‌چهره نویسندگان در کتاب آنتولوژی داستان‌نویسی در ایران»، «عکاشی» (نقاشی روی عکس) که کار مشترک با ابراهیم حقیقی است)، «ایران! گل محبوب من!» مجموعه عکس گل و طبیعت ایران، «آبی با خط قرمز» مجموعه عکس رنگی و «انقلاب ۵۷» اشاره کرد. علی دهباشی، سردبیر و مدیر مسئول مجله بخارا در صد و نود و یکمین شب مجله بخارا که به بزرگداشت مریم زندی اختصاص یافته بود، زندی را بین عکاسان ایران یک استثنا دانست.
علی دهباش، مریم زندی را عکاسی استثنایی دانست
دهباشی در توصیف کارهای مریم زندی چنین می‌گوید: «ما به عنوان مجله کِلک و بعد بخارا این شانس و اعتماد را از سوی خانم مریم زندی داشتیم که روی جلد بسیاری از شمارهها و همچنین داخل مجله از کارهای هنر عکاسی ایشان بهرهمند باشیم. خانم زندی در بین هنرمندان عکاس ما یک استثنا ست. میپرسید چرا استثنا ست؟ با کمی بررسی در زندگی ایشان پی میبریم که از سنین نوجوانی وارد محیط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دوران خود بودند و در عین آن‌که در یک سال‌هایی حضوری بسیار علنی و صریح در مسائل اجتماعی داشتند، آن هم به واسطه آشناییهایی که در سر راه زندگیشان قرار گرفته بود، اما همواره مستقل باقی ماندند. در سال‌هایی که اصلا رسم نبود که عکاسی از چهرههای سرشناس فرهنگی و ادبی به این صورت که ایشان انجام دادند، انجام شود این کار را آغاز کردند. نه در آتلیه با نورپردازی بلکه در محیط طبیعی نویسنده یا هنرمند، در میان فضایی که با آن زندگی میکند. پشت میز کار، در کتاب‌خانه و اتاق مهمان‌خانه. این کار در مجموع شد یک دوره از حضور فرهنگی و ادبی جامعه ما در طول دو دهه و بعد کتاب پرترههای نقاشان و بعد هنرمندان سینما. کافی است مروری بر کتابهای چهره‌ها در زمینه ادبیات، نقاشی و سینما بیندازیم، با یک دوره از تاریخ و فرهنگ و هنر ایران روبهرو می‌شویم. زندهیاد کریم امامی این بخش از کارهای خانم زندی را با تعبیر «پرتره ژورنالیستی» بیان کردند. به عبارت دیگر کسی روی پرتره یک نویسنده یا نقاش یا هنرمند با توجه به روحیات و موقعیت مکانی هنرمند این‌گونه کار نکرده بود. و این همه خارج از آتلیه یک عکاس اتفاق افتاد. ناصر تقوایی، کارگردان مشهور سینما می‌گوید که همواره مریم زندی را با دوربین عکاسی دیده است. «از زمانی که با او آشنا شدم، همیشه همراهش یک دوربین عکاسی می‌دیدم که اگر این وسیله همراهش نبود گویی چیزی از وجودش کم بود و خوشحالم که هنوز هم این یار همیشگی و جدانشدنی‌اش را همچنان بر دوشش می‌بینم …» مریم زندی در کارنامه وزین هنری خود نمایشگاه‌های بسیاری در داخل و خارج از ایران برگزار کرده است.