Search

English

منیره گرجی؛ تنها زن عضو مجلس خبرگان قانون اساسی

اصل یک‌صدوپانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی می‌گوید «رئیس‌جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانی‌الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور. رجال در زبان عربی به معنای مردان و جمع رجل است. از این‌ رو زنان طبق قانون جمهوری اسلامی نمی‌توانند رئیس‌ جمهور بشوند. منیره علی معروف به منیره گرجی‌فرد، تنها عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بود و تنها زنی است که در تاریخ جمهوری اسلامی به مجلس خبرگان راه یافت. او اما معتقد است معنای رجال در قانون این نیست که فقط مردان می‌توانند رئیس‌ جمهور شوند. او می‌گوید حتی در این مورد به دیدار آیت‌الله خمینی رفته است و گفت‌وگو کرده است.

منیره گرجی

تنها زنی است که در تاریخ جمهوری اسلامی به مجلس خبرگان راه یافت

منیره گرجی می‌گوید: «من در مورد رئیس‌ جمهورشدن زنان که از واژه رجال هنگام تدوین قانون اساسی استفاده شده بود و برخی می‌گفتند رئیس‌ جمهور حتما باید مرد باشد، نزد امام خمینی رفتم. چون من با این‌گونه تفسیر مخالف بودم و معتقد بودم زن و مرد ندارد. امام جواب مرا ندادند و گفتند «شما خودتان زن هستید خودتان بگویید چه کنیم.» (گفت‌وگوی منیره گرجی با ماهنامه مهرنامه، شماره ۴۷ ص ۵۴)

او در همین مورد و در گفت‌وگویی با روزنامه شرق می‌گوید: «من در قم پیش امام رفتم برای اصل رئیس‌ جمهوری. قرار بود بحث زن و مرد نباشد و هر کسی می‌تواند این کار را انجام دهد. آن وقت کلمه رجال را نوشتند. این کلمه مرد چرا باید باشد هر کسی توانایی انجام این مسئولیت را داشته باشد، می‌تواند رئیس‌ جمهور شود بین زن و مرد فرقی نیست. وقتی پیامبر می‌گوید انا بشر مثلکم، نمی‌گوید انا رجل کرجالکم. بلکه می‌گوید من یک بشر مانند شما هستم و خیلی سعی کردم کلمه رجل را بردارند حتی نزد امام رحمت‌الله علیه رفتم. امام گفت شما خودتان نماینده هستید بگویید چه باید کرد؟ شنبه صبح رجل در مجلس بحث شد. پنجشنبه قبلش من خدمت امام رفتم و گفتم این درست نیست نباید این‌ طور باشد و تذکری بدهید، زیرا منظور همه افراد است و زن و مرد ندارد. ولی متاسفانه شنبه این بحث رأی آورد.» 

منیره گرجی‌فرد در سال ۱۳۰۸ در خیابان ایران در تهران و در یک خانواده کشاورز به دنیا آمد. خانواده‌ او هشت نفر بودند. او در سن ۱۵ سالگی با مهدی گرجی که کفاش بود آشنا شد و ازدواج کرد و به همین دلیل تحصیلاتش را در دوره‌ متوسطه نیمه‌تمام رها کرد اما بعدها زمانی که ۳۵ ساله شد تحصیل در امور دینی را آغاز کرد. منیره گرجی در معرفی خود و دوران کودکی‌اش می‌گوید: «ما هشت فرزند بودیم و در چنین محیطی که سرشار از پاکی و صمیمیت بود، بزرگ شدیم و چیز خاصی در زندگی ما نبود، تحصیلاتی در حد معمول داشتیم، البته پسرها می‌توانستند تحصیل کنند، ولی برای دختر محدود بود.»

منیره گرجی

منیره گرجی درباره ورودش به مجلس خبرگان می‌گوید: «در آن دوران من بیمار بودم و در ابتدا علاقه‌ای به حضور و شرکت در مجلس خبرگان رهبری نداشتم ولی مصاحبه‌ای از تلویزیون با موضوع زنان پخش شد که من را آشفته کرد. این اتفاق و اصرار موجب شد برای حفظ و پاسداشت حقوق زنان برای حضور در مجلس خبرگان کاندیدا بشوم.» او در ادامه به واکنش مردان مجلس خبرگان به ورود یک زن به این مجلس می‌پردازد و می‌گوید: «روز اولی که به مجلس رفتیم آقای روحانی که نماینده یکی از شهرهای اطراف شیراز بودند؛ بلند شدند و اعلام کردند این‌جا مجلس گناه است، یک زن و هفتاد مرد.» گرجی این برخورد را بسیار ناراحت‌کننده توصیف می‌کند و معتقد است این برخورد ریشه‌های قرآنی ندارد: «خیلی ناراحت‌کننده است، کسانی که قرآن را خوانده‌اند و مقام زن را در قرآن دیده‌اند این‌چنین حرف بزنند. هنوز هم نمی‌توانم این حرف را تحمل کنم و ببینید این مرد با این حرف مردان را تحقیر کرد و مورد تحقیر قرار داد.» (مهرنامه ص۵۴) او می‌گوید که حتی آیت‌الله بهشتی نیز از او هیچ دفاعی نکرد. در جواب این نماینده نیز گفته بود: «من مطمئن هستم هیچ‌ گونه گناهی نمی‌کنم هر کسی که فکر می‌کند گناه می‌کند مجلس را ترک کند. در ضمن من یک‌میلیون و نیم رای دارم در حالی که این آقا ۴۰۰ هزار رای دارد.»

منیره گرجی تلاش داشت در محدوده‌ درک خود از حقوق زنان و در چارچوب باورهای مذهبی‌اش برای اعتلای وضعیت زنان تلاش کند. منیره گرجی برای انتخابات خبرگان رهبری کاندید نشد و پس از اتمام دروه‌ خبرگان قانون اساسی از عرصه‌ای سیاسی کنار رفت. برای مثال منیره گرجی برای اضافه‌کردن اصلی با این مفاد که «از آن‌جا که زن در خانواده نقش زیربنایی دارد باید حقوق معنوی و مادی به خصوص مادران کاملا مراعات گردد و زندگی مشترک نباید مانع آزادی مشروع و رشد فرهنگی زن گردد و برای پاسداری از حقوق خانواده باید دادگاه صالحه‌ای تشکیل شود.»

منیره گرجی

معتقد بود زندگی مشترک نباید مانع آزادی مشروع و رشد فرهنگی زن شود 

تلاش فراوان کرد اما نتوانست آراء اکثریت را جلب کند. فخرالسادات محتشمی‌پور در مهرنامه شماره ۴۷ می‌نویسد که مجموعه سخنرانی‌ها و اظهارنظرهای کارشناسی و تخصصی منیره گرجی در بررسی مقدمات و نیز بحث در مواد قانون اساسی در «صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»موجود است. منیره گرجی در گفت‌وگویی با روزنامه جمهوری اسلامی در شهریور سال ۱۳۵۸ در مورد پیشنهادات خود درباره‌ نظام حقوق زن در قانون اساسی به مجلس می‌گوید: «به‌ طور کلی باید حقوق انسان‌ها در این قانون رعایت شود. در این صورت از نظر ما تفاوتی بین زن و مرد و پیر و جوان نیست؛ یعنی در حقیقت، همه‌ افرادی که هویت انسانی دارند، مطرح‌اند. خواه زن باشد، خواه مرد؛ ولی وقتی در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که روابط ناشی از بعضی نارسایی‌های فرهنگی، طوری است که برای زن حقوقی قائل نیستند، بالاجبار در چنین جامعه‌ای ناچاریم بر حقوق زن تاکید خاصی داشته باشیم. در حقیقت معتقدم اگر حقوق افراد بدون هیچ‌‌ گونه تبعیضی رعایت شود، نیازی به اصرار بر روی حقوق گروه خاصی نیست. ولی تا زمانی که به چنین ایده‌آلی نرسیده‌ایم، الزاما بایستی برای حفظ این حقوق، نظامی ایجاد شود و تا زمانی که حقوق اساسی جامعه بدون در‌نظرگرفتن آن تبعیضات، شکل نگرفته باشد، بایستی زن در پناه قانون جامع‌الاطراف حمایت شود. به‌علاوه معتقدیم به موازات این، بایستی آموزش فرهنگی در جامعه تعمیم پیدا کند تا بتوانیم مفاهیم اسلامی را به راحتی پیاده کنیم.»

پس از پایان مجلس خبرگان قانون اساسی و سپس کناره‌گیری او از مشاغل دولتی در حوزه علمیه «خدیجه کبری» در تهران به تدریس فقه و علوم اسلامی پرداخت. او در سال ۱۳۷۲، سازمان غیردولتی در حوزه تخصصی زنان را با نام «موسسه مطالعات و تحقیقات زنان» تاسیس کرد.

انتشارات بیشتر ...