در زمان نگارش لایحه بودجه سال ۹۸ دولت برای وام ازدواج همان مبلغ ۱۵ میلیون تومان را در نظر گرفت؛ اما پس از اعتراضات بسیار در هشت بهمن اعلام شد طبق مصوبه کمیسیون تلفیق در بودجه سال بعد مبلغ وام ازدواج از ۱۵ به ۳۰ میلیون تومان برای هر یک از زوجین (در مجموع ۶۰ میلیون تومان) افزایش یافته است. اما کاملا روشن است که حتی این مبلغ نیز در ابتدا نمی‌تواند خیال یک زوج را آسوده گرداند.
تازه این در حالی ست که این وام ازدواج به این راحتی هم تعلق نمی‌گیرد و یکی از مشکلات دریافت همین وام برای جوانان این است که یک سال پس از تاریخ عقد به درخواست‌کننده وام تعلق می‌گیرد. صف بانک‌ها نیز آن‌قدر شلوغ هست که برخی از زوجین بیش از یک سال در نوبت بوده‌اند.
وامی که کفاف نمی‌دهد
وبسایت «خبرآنلاین» در یک گزارش اختصاصی به تخمین میزان هزینه آغاز یک زندگی مشترک در تهران پرداخته است تا نشان دهد چه اندازه این میزان مبلغ برای وام ازدواج نارسا و ناکافی ست. نویسنده این گزارش در ابتدا با اشاره به میزان بسیار بالای اجاره خانه در تهران می نویسد که اجاره یک خانه کوچک در مناطق متوسط تهران حداقل سه میلیون تومان است.
وسایل خانگی به عنوان لوازم ضروری یک منزل برای آغاز زندگی بخش دیگری از پازل مشکلات هستند. به گفته گزارشگر خبرآنلاین: « با یک چرخ در بازار متوجه می‌شوید که قیمت وسایل خانگی تا چه حد افزایش یافته است، برای مثال قیمت یک یخچال فریزر معمولی ساخت ایران بین ۹ تا ۱۱ میلیون تومان و قیمت یک تلویزیون معمولی تولید داخلی بین ۴ تا ۶ میلیون تومان تخمین زده می‌شود…یکی از فروشنده‌ها درباره قیمت تمام شده یک جهیزیه گفت: پیش از سال ۹۷، جمع کردن یک جهیزیه متوسط و معمولی بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان بود، اما در حال حاضر این رقم به ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان رسیده است».
مشکلات دریافت وام ازدواج همیشه دستمایه کارتونیست ها بوده است
مقایسه میزان وام ازدواج (حتی در صورت افزایش در سال ۹۸) با میزان مبلغ تخمینی برای یک ازدواج ساده و مقتضیات آن برای یک زندگی، خود به خوبی نشان می دهد که این مبلغ چه اندازه ناکافی ست و زوجینی که بخواهند تکیه اصلی خود را بر وام ازدواج قرار دهند، بر چه تکیه گاه ضعیف و سستی تکیه می دهند.
نرخ بالای تورم، بی ثباتی اقتصادی
با توجه به عدم ثبات اقتصادی و نرخ بالای تورم مبلغ وام ازدواج در سال های اخیر متغیر بوده است. این مبلغ تا سال ۱۳۹۵ حدود سه میلیون تومان بود، در بودجه سال ۱۳۹۵ مبلغ وام ازدواج به ۱۰ میلیون تومان رسید. در بودجه سال ۱۳۹۷ مبلغ تسهیلات قرض الحسنه ازدواج ۵۰ درصد افزایش یافت و به ۱۵ میلیون تومان رسید. در تمام این سال ها کارمزد دریافتی بانک‌ها بر روی چهار درصد باقی مانده است.
روند دریافت وام ازدواج چنان سخت و زمانبر است که در سال ۱۳۹۶ طرحی با عنوان ” طرح ضربتی ماه ازدواج” در شبکه بانکی اجرا شد تا هر زمانی که صف وام طولانی شد برای کاهش تعداد متقاضیان در انتظار و برگرداندن جریان به روال عادی استفاده شود.
اما با وجود چنین طرحی همچنان مشکلات دریافت وام ازدواج برقرار است. یکی از متقاضیان وام ازدواج در این باره می گوید: «با این که وام ازدواج به منظور تسهیل ازدواج جوانان در نظر گرفته شده اما مشکلات دیگری در راستای ثبت نام و دریافت آن ایجاد می شود که متقاضیان را سردرگم می کند. پس از اجرای طرح ضربتی، برای دریافت وام ازدواج ثبت نام کردم و حدود یک سال است که هنوز موفق به دریافت وام نشده ام و وام ۱۵ میلیون تومانی هم شامل ما که تعیین شعبه شده ایم و هنوز وام مان را دریافت نکرده ایم، نمی شود».
البته این را هم نباید ناگفته گذاشت حتی وام ۱۵ میلیون تومانی نیز در ابتدای کار دست زوجین را نمی گیرد. در ازای ثبت‌نام برای وام ۱۵ میلیون تومانی، در نهایت ۱۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان دست هر یک از زوجین را خواهد گرفت. چون طبق قوانین بانکی، بانک کارمزد سالیانه‌اش از وام را در همان ابتدای سال برداشت می‌کند.
کلاهبرداری از طریق وام ازدواج
صف انتظار برای دریافت وام ازدواج چنان طولانی است که زمینه را برای کلاهبرداری آماده کرده است. سودجویان با نوید دریافت وام ازدواج فوری از جوانانی که در شرف ازدواج و چشم انتظار کمک دولت و دریافت وام ازدواج هستند سودجویی می کنند.به عنوان مثال، چندی پیش پلیس آگاهی یکی از استان ها در اطلاعیه ای اعلام کرده بود: «یکی از مواردی که به تازگی در دنیای مجازی و به خصوص شبکه های اجتماعی رواج پیدا کرده است، ارسال پیام‌هایی در خصوص پرداخت، اخذ وام ازدواج و بدون نوبت، خرید و فروش وام بانکی و … است و در این راه با سوء استفاده از ضعف آگاهی افراد موجب ضرر و زیان مادی و معنوی برای این افراد می‌شوند».
وام ازدواج در ایران جدای از مشکلات بسیار سخت برای دریافت آن، کفاف آغاز زندگی را نیز نمی دهد
مشکلات بانکی و برخوردهای سلیقه محور در اعطای وام ازدواج
یکی دیگر از مشکلات دریافت وام ازدواج تغییر مداوم لیست بانک های اعطا کننده تسهیلات است، که موجب سردرگمی متقاضیان می شود. در این رابطه یکی از زوج های جوان نیز می گوید: « طی یک ماه اخیر چندین مرتبه به سایت وام ازدواج مراجعه کردم و در هر مرتبه هم اسامی بعضی از بانک ها از فهرست خارج و چند بانک دیگر به آن فهرست اضافه شده است. با این که بانک مورد نظر را انتخاب کردم و پس از جویا شدن شرایط ضامن مجدداً به سایت مراجعه کردم بانک مورد نظر از فهرست حذف شده بود».
«علی اصغر هدایتی» رییس کمیسیون هماهنگی بانک های استان خراسان شمالی، با تایید متغیر بودن لیست بانک های اعطا کننده وام ازدواج گفت: «تعیین شرایط ضامن بر عهده بانک ها است» و همین امر دلیل یکی دیگر از مشکلات زوج های جوان برای دریافت وام است، تعیین شرایط ضامن که بر عهده بانک ها است موجب برخورد سلیقه ای در اعطا وام می شود.
«امیر تقی زاده» معاون فرهنگی و جوانان استان آذربایجان شرقی نیز می گوید: «دستورالعمل واحدی برای پرداخت وام در شعبه‌های بانک‌های مختلف وجود ندارد و ممکن است رئیس یک شعبه این فرایند را راحت بگیرد، اما در شعبه دیگر جوان مجبور به دوندگی بیشتری باشد».
مردی که برای پیگیری وام ازدواج فرزندش به بانک آمده می گوید: «من ضامن پسرم شده‌ام اما حالا به‌جز مدارک معمول، سند خانه‌ام، یک سفته ۱۸ میلیونی از پسرم و دو چک ضمانت از دو فرد متفاوت هم می‌خواهند تا ضمیمه پرونده کنند، به خاطر سی میلیون تومان وام ماه‌هاست به بانک می‌آیم و می‌روم و هر بار باید چک و سفته و سند بدهم. بگویید نمی‌خواهیم وام بدهیم و خلاص!»