Search

English

نوروز در ازبکستان

ازبکستان نیز از جمله کشورهایی است که مردم آن نوروز را جشن می‌گیرند. این روز هر ساله در ۲۱ مارس جشن گرفته می‌شود که تعطیل رسمی است. در دوران سیطره‌ شوروی کمونیست انجام جشن نوروز ممنوع بود اما پس از کسب استقلال ازبکستان تا هم‌اکنون نوروز تعطیل رسمی است. نوروز در ازبکستان مراسم تحویل سال نو ندارد و مردم اطلاع چندانی از این رسم نوروزی ندارند. شاید یکی از دلایل این باشد که مبنای تغییر سال در این کشور میلادی است.

در مراسم جشن نوروز این کشور مسئولان و مقامات حکومتی نیز حضور دارند. یکی دو روز پیش از برآمدن نوروز مردم، ستارگان موسیقی، هنرمندان کشور و مقامات در «باغ ملی» جمع می‌شوند و به اجرای برنامه‌های زنده می‌پردازند. در ۲۱ مارس نیز جشن بزرگی برگزار می‌شود و مردم به باغ‌ها و پارک‌ها می‌روند و به سرور و شادمانی می‌پردازند. با این‌که مردم ازبکستان عموما با لحظه‌ تحویل سال نو بیگانه‌اند اما پیش از رسیدن نوروز جشن‌ها آغاز می‌شود. از اواسط اسفند ماه مردم شروع به پرورش سبزه و تهیه‌ سمنو می‌کنند؛ به سمنو در ازبکستان «سوملک» و «سومنک» می‌گویند. البته در این کشور چیدن سفره‌ هفت‌ سین مرسوم نیست اما در سفره‌ نوروزی حتما سمنو حضور دارد. آن‌‌طور که گفته‌ می‌شود تا دهه‌‌های سی و چهل قرن گذشته در برخی مناطق و به شکلی محدود سفره‌ هفت‌‌سین رایج بوده است.

یک هفته پیش از آغاز نوروز در ازبکستان مردم به پاکیزه‌سازی رودها، دریاچه‌ها، خیابان‌ها و پارک‌ها و در یک کلام محیط زیست اقدام می‌کنند و همراه با این پاکسازی به کاشتن نهال نیز مبادرت می‌کنند. آماری که در سال‌های گذشته به صورت رسمی منتشر شد نشان می‌دهد حدود هفده‌ و نیم میلیون نفر در چنین مراسمی شرکت کرده‌اند و بیش از بیست‌ و پنج میلیون نهال و شانزده‌ و نیم میلیون بوته گل در این روز در ازبکستان کاشته شده است. ساز و آواز و رقص در خیابان‌ها از شهرهای بزرگ تا دورافتاده‌ترین روستاها از برنامه‌های نوروزی مردم ازبکستان است.

تئاتر «اسکیه» که در اصل اذکیه است و به طنزهای خنده‌دار گفته می‌شود از دیگر برنامه‌هایی است که در ازبکستان در نوروز جریان دارد. در شلوغی و ازدحام مردم، هستند گروه‌هایی که از قبل میوه و غذاهای سنتی درست می‌کنند و به رایگان یا با قیمت بسیار ارزان در اختیار مردم قرار می‌دهند. همان‌‌طور که گفته شد سمنو در مراسم نوروز و سفره‌ نوروزی مردم ازبکستان نقشی بسیار اساسی دارد. هیچ محله‌ای را نمی‌توان یافت که زنان آن در دیگ‌های بزرگ سمنو آماده نکنند. شب‌ها گرد هم می‌آیند و سمنو بار می‌گذارند و همراه با پخت سمنو آواز می‌خوانند و می‌رقصند. در مناطق تاجیک‌نشین ازبکستان مانند بخشی از مردم افغان هنگام پخت سمنو شعری می‌خوانند که بسیار معروف است:

سمنک در جوش است، ما کفچه زنیم / دیگران خوابند، ما دفچه زنیم

صبح که شد هر کس بخشی از سمنو را می‌گیرد و با خود به خانه می‌برد. مرسوم است که در دیگ سمنو چند عدد سنگ‌ریزه یا گردوهای از قبل شسته‌شده می‌ریزند؛ به این نیت که در مقابل ضربه‌های روزگار همچون سنگ محکم و استوار باشند. اگر در سمنوی کسی سنگ‌ریزه یا گردو باشد آن‌ را نشانه‌ خوش‌یمنی و شگون می‌دانند و پس از یافتن آن می‌خوانند که:

«سملکدن تاش تاپیدم / بر پرچه کویاش تاپیدیم»

یعنی: «از سمنو سنگ پیدا کردم / پارچه‌ای از آفتاب پیدا کردم»

مراسم «سملک» که در واقع همان سمنوپزان است در ازبکستان بسیار باشکوه برگزار می‌شود. ازبک‌ها عقیده دارند این مراسم مودت و دوستی را بین اعضای جامعه تقویت می‌کند. مراسمی نیز در ازبکستان وجود دارد که فقط مردانه است و زنان در آن شرکتی ندارند؛ مردان دور هم جمع می‌شوند و آش می‌پزند و گفت‌وگو می‌کنند. یکی از رسم‌های زیبای مردم ازبکستان در نوروز این است که برای کهن‌سالان و معلولان میز نوروزی می‌چینند و به آن‌ها هدیه می‌دهند یا کمک‌های مالی می‌کنند. جشن نوروز در کنار جشن استقلال در ازبکستان از جشن‌های بزرگ و مهم به حساب می‌آید. روز اول سپتامبر در این کشور جشن استقلال برپا می‌شود.

انتشارات بیشتر ...