«خسرو اکمل» در سال ۱۳۱۳ در تهران به دنیا آمد. او از طرف پدر و مادر تبار خانوادگی برجسته و معظمی داشت. جد پدری او پس از قرارداد گلستان و ترکمنچای و الحاق قفقاز به روسیه، خانواده را به ایران کوچاند. پدربزرگ پدری او «رجبعلی اکمل» نام داشت و از کارگزاران دربار احمدشاه بود. او پس از انقراض سلسله قاجار و در حکومت رضاشاه نیز در وزارت پست و تلگراف و تلفن فعالیت کرد. پدربزرگ مادری اکمل نیز  میرزا رحیم جلیلی فرشچی نام داشت که متولد اردبیل بود و در تهران زندگی می‌کرد از تجار بزرگ فرش محسوب می‌شد.

نام پدر خسرو اکمل، «عبدالله اکمل» بود که در سال ۱۳۰۶ از نخستین محصلان ایرانی بود که در دوره رضاشاه برای تحصیل به اروپا اعزام شده بودند. او در فرانسه به تحصیل پرداخت و در بازگشت در وزارت اقتصاد مشغول شد. مادر خسرو اکمل نیز، «شمسی جلیلی» نام داشت که خسرو اکمل از نقش قابل توجه او در تربیت و نگهداری از فرزندان می‌گوید. خسرو در کودکی به حصبه مبتلا شده بود و به روایت خودش، با اینکه این بیماری جان چهار تن از همبازی‌های او را گرفت، اما مراقبت فوق‌العاده مادرش موجب نجات او شد. این پدر و مادر غیر از خسرو، سه پسر و یک دختر دیگر نیز به دنیا آوردند؛ هوشنگ، فیروز بهرام، کوروش، و لیلا.

تصویری از خسرو اکمل در کودکی

سال‌های تحصیل

خسرو اکمل که دوره دبستان و دبیرستان را در تهران گذرانده بود و در دبیرستان نیز دانش‌آموزی ممتاز محسوب می‌شد، در سال ۱۳۳۳، تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۳ شروع کرد. در سال دوم تحصیل بود که از طرف دانشگاه مسافرتی به اروپا برای بازدید از موسسات تخصصی سازمان ملل متحد ترتیب داده شد. او برای این سفر برگزیده شد. در این سفر بود که او با «امیرعباس هویدا» – نخست‌وزیر سال‌های در راه – دیداری داشت. هویدا در آن مقطع در سازمان ملل، معاون کمیسیون پناهندگان بود. خسرو اکمل در دیدار با هویدا از آرزوی خود برای رفتن به وزارت خارجه و احتمال کم پذیرفته‌شدن از سوی آن نهاد می‌گوید. هویدا به او امید می‌دهد و می‌گوید: «نه نگران نباش. حتما موفق خواهی شد و به وزارت خارجه خواهی رفت. من امروز در اینجا به تو می‌گویم اگر مشکلی در‌این‌باره داشتی به من اطلاع بده». (خاطرات خسرو اکمل، ص ۴۱)

خسرو اکمل در سال ۱۳۳۷ و پس از کسب مدرک لیسانس، بلافاصله وارد دوره دکترا شد و در نهایت در سال ۱۳۴۰ دکترای خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد. در آن دوران برای کسب مدرک لیسانس نیز باید پایان‌نامه ارائه می‌شد. رساله لیسانس او نیز مربوط به «اقتصاد ملی و روش اقتصادی ایران» بود. او بعدها نیز موفق شد با بورسی که از دانشگاه جان هاپکینز دریافت کرد، به مدت دو سال در مدرسه مطالعات عالیه بین‌المللی دانشگاه به تحصیل در رشته سازمان‌های بین‌المللی بپردازد.

فعالیت در وزارت خارجه

خسرو اکمل که از ابتدا علاقمند به کار در وزارت خارجه بود، بالاخره در اوایل دهه ۴۰ شمسی وارد این وزارت‌‌خانه مهم شد. او ابتدا در تهران خدمت کرد و سپس به مدت چهار سال در سفارت ایران در سوئیس فعالیت کرد. در ایام خدمت در سوئیس بود که با «شیرین قریب» – فرزند هرمز قریب، سفیر وقت ایران در سوئیس – آشنا شد و بالاخره در سال ۱۳۴۵ با او در توکیو ازدواج کرد. او البته از روابطی گرم با هرمز قریب برخوردار بود.  باز به تهران بازگشت و در سمت دبیر مخصوص وزیر خارجه فعالیت کرد. در اواخر دهه ۴۰ شمسی بود که به آمریکا اعزام شد و چهار سال در سفارت ایران در واشنگتن فعالیت کرد.

خود خسرو اکمل تاکید می‌کند که پست سفارت بالاترین موقعیتی‌ست که یک فرد در وزارت خارجه می‌تواند به آن دست پیدا کند. او در زمان خدمت در تشریفات شاهنشاهی در تابستان سال ۱۳۵۶ از طرف شخص محمدرضاشاه به سفارت ایران در استرالیا و نیوزیلند برگزیده شد. او خود در خاطراتش این را موجب «افتخار» خود می‌داند. او در ماه‌های سفارت در استرالیا، از جمله ترتیب سفر یک هفته‌ای ولیعهد رضا پهلوی به استرالیا و نیوزیلند را داد.

خسرو اکمل در نقش سفیر ایران در استرالیا و نیوزیلند در حضور فرماندار کل وقت نیوزیلند

فعالیت در تشریفات دربار شاهنشاهی

اما قبل از انتصاب به پست سفارت ایران در استرالیا و نیوزیلند، خسرو اکمل به مدت پنج سال در دربار شاهنشاهی رییس تشریفات و نیز معاون رییس تشریفات کل شاهنشاهی بود  و مدیریت مسافرت‌های رسمی محمدرضاشاه، شهبانو فرح پهلوی و ولیعهد رضا پهلوی به خارج از کشور بر عهده او بود. در هنگام سفر نیز او همراه آنان حضور داشت. در واقع، در زمان خدمت در واشنگتن بود که برای کار در تشریفات دربار شاهنشاهی انتخاب شد و به تهران بازگشت.

او در توضیح وظایف خود در دربار شاهنشاهی می‌گوید: «در مدت قریب پنج سال خدمت من در دربار علاوه بر سرپرستی امور داخلی تشریفات شاهنشاهی، کارهای مربوط به برنامه مسافرت‌های رسمی اعلی‌حضرتین و و والاحضرت ولایتعهد به خارج از کشور هم به وسیله من انجام می‌شد. در این مسافرت‌ها معمول این بود که من قبلا مسافرتی به این کشورها می‌کردم و بعد از مذاکره با مقامات مربوطه کشور مهمان‌دار برنامه مسافرت تهیه و برای تصویب به تهران ارسال می‌شد. بعد از ارائه برنامه به حضور اعلی‌حضرتین به وسیله رییس تشریفات کل و تصویب برنامه، در موقع انجام مسافرت نیز در التزام بودم». (همان، ص ۲۰۰)

سال‌های پس از انقلاب ۵۷

خسرو اکمل که در سال‌های آخر دبیرستان و سال‌های نخست دانشگاه در ایران به فعالیت در حزب پان‌ایرانیست پرداخته بود و بعد از آغاز به فعالیت در وزارت خارجه، به ضرورت از این حزب خارج شد، در سال‌های پس از انقلاب اسلامی و در خارج از کشور، مبارزه با جمهوری اسلامی را آغازید. در ابتدای خروج از کشور در جریان «جنبش ملی نجات ایران» که جریانی مشروطه‌خواه بود فعالیت کرد.

در سال‌های آغازین دهه ۹۰ میلادی بود که حزب مشروطه ایران فعالیت خود را آغاز کرد. خسرو اکمل که از پایه‌گذاران و بانیان این حزب به حساب می‌آمد، به مدت ۱۰ سال، دبیرکل این حزب نیز بود و در سال‌های آخر، رایزن این حزب در منطقه واشنگتن دی سی محسوب می‌شد. کار حزبی برای خسرو اکمل، کاری بسیار جدی محسوب می‌شد. او که در سال‌های نخستین زندگی در آمریکا در فعالیت‌های شغلی چون بیمه، یا مدیریت هتل مشغول بود تصمیم گرفت پس از مدتی تمام وقت خود را برای فعالیت حزبی و سیاسی بگذارد.

خسرو اکمل در یکی از کنگره‌های حزب مشروطه

خسرو اکمل در سال‌های زندگی در خارج از کشور از همسر اول خود جدا شد و در سال ۱۹۹۲ با خانم «فرشته روشن» ازدواج کرد. او از ازدواج نخست خود دارای دو فرزند به نام‌های «آرزو» و «آریا» بود. با ازدواج با فرشته روشن، «شاهین»، پسر فرشته روشن از ازدواج پیشین، به فرزندان خسرو اکمل اضافه شد.

درگذشت

خسرو اکمل در فروردین ۱۳۹۸ در آمریکا درگذشت. حزب مشروطه در پیامی که به مناسبت درگذشت دکتر خسرو اکمل صادر کرد او را «پدر معنوی» خود دانست و گفت: «پس از انقلاب نكبت بار اسلامى زنده ياد دكتر اكمل لحظه اى از پاى ننشستند و همراه با دوست ديرينه‌شان زنده‌ياد دكتر داريوش همايون از بنيانگذاران حزب مشروطه ايران ( ليبرال دمكرات) شدند… زنده ياد دكتر خسرو اکمل بى‌هيچ توقع و بى‌هيچ ادعايي، آنچنان كه تنها از بزرگانى چون ايشان بر مى‌آيد، تا آخرين نفس به كشور و پادشاه ايران وفادار ماندند و با رفتنشان ايران ميهن‌پرستى عاشق، ملت ايران يارى بى‌ادعا، شاهزاده رضا پهلوى همراهى بى‌نهايت وفادار و حزب مشروطه ايران (ليبرال دمكرات) بنيانگذار و رايزنى بى‌اندازه دلسوز و در حقيقت پدر معنوى خود را از دست داد».

شاهزاده رضا پهلوی نیز در پیام تسلیتی از تاسف عمیق خود از درگذشت خسرو اکمل گفت و او را «مردی میهن‌دوست» توصیف کرد. شاهزاده رضا پهلوی در پیام توییتری خود نوشت: «از شنیدن خبر درگذشت دکتر خسرو اکمل، دیپلمات و دولتمرد پیشین ایران بسیار متاسف شدم. خدمات شایان شادروان اکمل به میهن و سالها تلاش او در حزب مشروطه در راه آزادی ایران هرگز فراموش نخواهد شد. من از صمیم قلب فقدان این مرد میهن‌دوست را به خانواده و همراهان او تسلیت می‌گویم».

دکتر اکمل در سال‌های آخر عمر در منزل شخصی خود 

—-

• در تنظیم این متن از کتاب خاطرات خسرو اکمل بهره بسیاری برده شده است. مشخصات این کتاب بدین شرح است: «خاطرات دکتر خسرو اکمل، در گفتگو با بهمن امیرحسینی، آذر ۱۳۹۳، ویرجینیا، ایالات متحده آمریکا»