«شورای مدیریت گذار»؛ این عنوانی‌ست که جمعی از فعالان دموکراسی‌خواه ایرانی بر تشکیلات جدید خود نهاده‌اند تا «گذاری بدون قید و شرط از جمهوری اسلامی» رقم بزنند. این تشکل جدید که حدود یک سال پیش از اعلام رسمی، در گرفت و گیر تنظیم اسناد و آماده‌سازی تشکیلاتی بود، فعالیت رسمی خود را در ۲۸ و ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۹ در لندن با برگزاری یک نشست دو روزه آغاز کرد و به صورت علنی و رسمی حضور رسمی یک تشکل جدید در فضای اپوزیسیون اعلام شد.
نقشی که این شورا برای خود قائل است یک «چتر فراگیر» است؛ چنانکه در اطلاعیه‌ای که این تشکل درباره آغاز رسمی فعالیت خود منتشر کرده، آمده است: «شورای مدیریت گذار چتری است فراگیر برای همه ایرانیانی که با وجود تعلق به افق‌های سیاسی و فرهنگی متفاوت، خواهان گذار بدون قید و شرط از جمهوری اسلامی هستند و دل در گروی استقرار آزادی، دموکراسی و حقوق بشر در کشور عزیزمان دارند».
شاید این پرسش به میان بیاید که این شورا چگونه می‌تواند فرایند گذار را انجام دهد. در نخستین سند از اسناد سه‌گانه پاسخی تلویحی به این پرسش که خلاصه نیز محسوب میشود، از لزوم اتحادی بزرگ از دموکراسی‌خواهان سخن به میان آمد و در توضیح بیشتر، اینگونه آمده است: «تنها با چنین اتحاد بزرگی که آرزوی دیرینه مردم و جامعه سیاسی ایران است، هدایت اعتراضات سازمان‌یافته و مبارزات ساختارمند و خشونت پرهیز تا تسلیم نظام حاکم به خواست مردم برای واگذاری قدرت و تشکیل مجلس موسسان منتخب برای جایگزینی یک نظام سیاسی دموکراتیک میسر است».
نسبت شورای مدیریت با دیگر گروه‌های سیاسی
نکته مهمی که «حسن شریعتمداری» – دبیرکل این شورا – درباره آن مطرح کرده است این است که این شورا اگرچه شورایی سیاسی است ولی لزوما دنبال جلب حمایت گروه‌های سیاسی نیست. بلکه هدف آن است که حرکت‌های مدنی در داخل ایران مورد توجه واقع شوند و این شورا نیز بتواند صدای جامعه مدنی ایران در خارج از کشور باشد.
حسن شریعتمداری از نسبت این شورا با گروه‌های سیاسی، این چنین می‌گوید: «حمایت گروه‌های سیاسی البته بسیار مهم است، اما گروه‌های سیاسی امروز تعیین‌کننده حرکت‌های اجتماعی نیستند. آنها به دنبال حرکت‌های اجتماعی کشانده می‌شوند. ما در درجه اول می‌خواهیم صدای رسای مردم ایران باشیم و آیینه‌ای از خواست‌های آنها باشیم که از لحاظ فرهنگی از این نظام عبور کرده‌اند و می‌خواهند یک تشکل سیاسی این خواست فرهنگی آنها را معرفی و ترجمان سیاسی کند. بسیاری از گروه‌های سیاسی با ما همکاری می‌کنند، از گروه‌های اتنیک گرفته تا گروه‌های مختلف سیاسی؛ در صدد جذب این گروه‌ها هستیم، اما توجه ویژه ما به جامعه ایران و حرکت‌های مدنی آن است».
حسن شریعتمداری؛ دبیرکل شورای مدیریت گذار
آیا شورای مدیریت نسبت به مقوله یکپارچگی سرزمینی ایران کم‌توجه است؟
پس از بیرون‌آمدن اسناد سه‌گانه این شورا، یکی از انتقادهایی که منتقدان مطرح کردند این بود که این شورا نسبت به مسئله یکپارچگی سرزمینی ایران و وحدت ملی بی‌توجه است و تلاش می‌کند ایده فدرالیسم قومی در ایران پیاده شود. اصطلاحاتی چون «حقوق سیاسی اقوام» یا «آموزش به زبان مادری» از جمله اصطلاحاتی بود که در سند دوم این شورا استفاده شده بود و اعتراض منتقدان از این کانال بود. حضور برخی چهره‌های جنجال‌برانگیز همچون «عبدالله مهتدی» یا «ضیا صدرالاشرافی» نیز دیگر وجهی بود که این منتقدان به عنوان شاهدی بر کم‌توجهی این تشکل به یکپارچگی سرزمینی ذکر می‌کردند.
این در حالی بود که در سند نخست این شورا از چند اصل بنیادی سخن رفته بود که هیچ فردی یا گروهی نمی‌توانست یا نمی‌تواند عضو این تشکل باشد جز اینکه به آن پایبند باشد. این چند اصل بنیادی این‌ها هستند: «حفظ یکپارچگی ملی و تمامیت ارضی ایران، دموکراسی پارلمانی مبتنی بر جدایی دین از دولت و اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون های ضمیمه آن». «حفظ یکپارچگی ملی و تمامیت ارضی ایران» نخستین اصل بنیادی‌ست که این تشکل به عنوان یکی از اصول خود از آن سخنی گفته است و به‌نظر می‌رسد که با چنین تاکیدی نمی‌توان اعضای این تشکل را به کم‌توجهی به تمامیت سرزمینی ایران متهم کرد، اگرچه احتمالا می‌توان این برداشت را داشت که نگاه این شورا به بحث اقوام در ایران با نگاه گروه‌هایی همچون جبهه ملی یا هواداران شاهزاده رضا پهلوی متفاوت است.
شورای مدیریت و سیاست خارجی
نکته قابل توجه دیگر در این میان این است که این شورا از هم‌اکنون خود را بر آن می‌داند که از هم‌اکنون نمایندگانی را به دیدار دولت‌های خارجی بفرستد تا به گفته «مهران براتی» – دبیر کارگروه سیاست خارجی شورای مدیریت گذار – درباره «شرایط و روابط ایران پس از جمهوری اسلامی» با آنها گفتگو کند.
در سند شماره دوم این شورا درباره سیاست خارجی مطلوب مدیران این شورا آمده است: «تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس منافع ملی و همزیستی و روابط متعارف با همه کشورها بویژه همسایگان بر مبنای احترام متقابل و حقوق و موازین بین المللی. دفاع از صلح منطقه‌ای و جهانی و به رسمیت شناختن قوانین و معاهدات بین المللی مصوب سازمان ملل متحد. پرهیز از سیاست‌های تنش آمیز و خصمانه و فرقه گرایانه در منطقه و در عرصه بین المللی».
حسن شریعتمداری درباره نوع نگاه سیاست خارجی این شورا به صراحت گفت: «ملت ما هیچ خصومت و دشمنی و کینه‌ای، با هیچ دولت و ملتی از جمله آمریکا، اسرائیل و اعراب ندارد…بازار مشترک خاورمیانه‌ای، مرکب از ترکیه، اعراب، اسرائیل و ایران می‌تواند پایه‌های واقعی همکاری‌های منطقه‌ای را گسترش دهد و به صلح و امنیتی که تجارت و صنعت بدان نیازمند است بیفزاید».
تصویری از نشست شورای مدیریت در لندن انگلستان
نسبت شورای مدیریت با ایده پادشاهی مشروطه
با توجه به اقبال نسبی جامعه ایران به شاهزاده رضا پهلوی در پس از دی‌ماه ۹۶ و طرح دگرباره ایده پادشاهی مشروطه به عنوان یکی از احتمال‌ها در فردای پسا جمهوری اسلامی، تعیین نسبت این شورا با ایده پادشاهی مشروطه نیز می‌توانست محل توجه جدی باشد؛ خصوصا که این شورا در اسناد خود بر «ایرانیان» تکیه می‌کند و مردم ایران را فارغ از نوع عقاید و باورها مورد خطاب قرار می‌دهد و سخن می‌گوید.
در سند شماره دوم این شورا، با «حق حاکمیت موروثی» مخالفت شده است. شاید این مخالفت، این را به ذهن متبادر کند که پس احتمالا این شورا با ایده پادشاهی مخالف است؛ زیرا در ساختار معمول پادشاهی‌ها، پادشاهی از والد به فرزند منتقل میشود. ولی نکته این است که این شورا اگرچه با حق حاکمیت موروثی زاویه دارد ولی با ایده «پادشاهی انتخابی» زاویه ندارد. چنانکه حسن شریعتمداری درباره آن می‌گوید: « خود آقای رضا پهلوی هم در مصاحبه‌ای که داشت سلطنت انتخابی مانند مالزی را برای ایران ترجیح می‌دهد و نه شکل موروثی آن را. بنابراین این سند در تقابل با خواست‌های آنها نیست. آنها هم در فضای موجود بسیار پیش رفته‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که ایران یک سلطنت موروثی و همیشگی را برنمی‌تابد».
—
اسناد سه‌گانه شورای مدیریت گذار را در اینجا بخوانید.