بینش و انگیزه
مافیا از دیرباز نیرویی غالب در ایتالیا بوده است.[1] بر طبق اداره ضد مافیای اتحادیه خرده‌فروشان ایتالیا، مافیا روزانه ۲۰۰ میلیون یورو از فعالیت‌های اقتصادی در ایتالیا اخاذی می‌کند.[2] چالش جرایم سازمان‌یافته بالاخص در جزیره سیسیل، جدی است. در این جزیره نهادهای اعمال قانون به مقابله با جرایم سازمان‌یافته مشغولند اما بنا به نظر تانو گراسو، رئیس کمیسیون ضد اخاذی ایتالیا، برای اکثر سیسیلی‌ها «پرداخت به مافیا آسان‌تر از گزارش موارد مربوطه است.»[3]
اجبار مافیا به پرداخت پیزو یا پول حمایتی، بار اضافی است بر دوش سیسیلی‌ها چون موفقیت مالی تنها به تقاضاهای مالی بیشتر از سوی حلقه‌های جرایم سازمان‌یافته منجر می‌شود. اما با پایان قرن بیستم، سیسیلی‌ها وضعیت موجود را به چالش کشیده و خواستار آزادی خود شدند. بنا به نظر پاسکواله ماسوچی، یک تکنیسین کامپیوتر، «برای مدت طولانی شهروندان معمولی پالرمو و اهل کسبه با پول زور، گروگان نگاه داشته شده بودند اما اکنون ما به مقابله برخاسته‌ایم.»[4]
از نظر ریتا بورسِلینو، یکی از رهبران فعالیت علیه مافیا، جریان رهبری مدنی در سال ۱۹۹۲، پس از کشته شدن برادر وی، قاضی پائولو بورسلینو، در یک بمب‌گذاری اتومبیل توسط مافیای سیسیل آغاز شد. کشته شدن وی، ریتا را به عمل واداشت.[5]
ریتا در آن زمان پنجاه ساله بود و در کل دوران زندگی‌اش در پالرموی تحت سلطه مافیا زندگی کرده بود اما تراژدی شخصی وی، باعث بروز نوعی خشم شد که به ایجاد جنبش ضد مافیای لیبریا (به معنی آزاد) انجامید. مورد وی نشان می‌دهد که هیچ‌گاه برای دنبال کردن یک هدف جهت بهبود جامعه، دیر نیست.
به همین شکل، سازمان آدیوپیزو به معنی «خداحافظی با پرداخت‌های حمایتی» یک جنبش مدنی است که برای شکستن زنجیرهای پیوند مالی که توسط مافیای سیسیل تعبیه شده، تلاش می‌کند. آدیوپیزو توسط تعدادی از رستوران‌داران جوان در سال ۲۰۰۴ تأسیس شد. این سازمان محصول نسلی است که شاهد قتل فعالان ضد مافیا، قضات، روزنامه‌نگاران و اهل کسب و کار بوده است. چشم‌انداز آدیوپیزو ساده بود: سیسیلی که در آن مافیا همه بخش‌های اقتصاد را کنترل نمی‌کند و کسب و کارها در همه اندازه‌ها ۱۰۰ درصد سود خود را برای خود حفظ می‌کنند.[6]
اهداف و مقاصد
بورسلینو به دنبال آن بود که به ارعاب مافیا و پیزوی فلج‌کننده آن با تاسیس لیبریا پایان بخشد. لیبریا اتحادیه‌ای است شامل سازمان‌های کوچک که علیه مافیا از سال ۱۹۹۵ فعالیت می‌کرده است. بورسلینو از مجرای لیبریا توانست مردم ایتالیا را از نظام‌های اقتصادی آرام و غیرخشونت‌آمیز آگاه کند، نظامی با احترام به حقوق بشر و حکومت قانون و نظامی که در دنیای جرایم سازمان‌یافته فراموش شده است.[7] لیبریا بیش از آن که به رونق کسب و کارهایی بپردازد که پیزو نمی‌پرداختند به ساختن مزارعی بیرون از زمین مصادره شده توسط دولت جهت کشت محصولات کشاورزی رها از دست مافیا، پرداخت. در این زمین آزاد، محصولاتی کشت می‌شد که باید در مراکز معاف از پول حمایتی فروخته می‌شد.[8]
آدیوپیزو به این ترتیب با قدرت بخشیدن به صاحبان کسب و کاری که نمی‌خواستند تقاضای مافیا را پاسخ داده و خود به ایجاد شبکه حمایتی قوی بپردازند، مافیا را مورد چالش قرار داد. آدیوپیزو با صاحبان کسب و کار، کار می‌کرد تا فعالیت‌هایی معاف از پرداخت پول حمایتی را آغاز کرده و اداره کنند تا به مردم سیسیل نشان دهند که راهی بدیل و قابل دسترس در برابر فرهنگ کسب و کار تحت سلطۀ مافیا وجود دارد. آدیوپیزو از نمونه فعالیت لیبریو گراسی استفاده کرد. او یک کسبه بود که در برابر مافیا در سال ۱۹۹۱، با نپرداختن پول حمایتی ایستادگی کرد. گراسی تلاش کرد گروهی از حامیان این موضوع را سازماندهی کند اما هیچ‌کس نخواست در برابر مافیا مثل او بایستد؛ گراسی در همان سال کشته شد. در تظاهرات آدیوپیزو سخنرانان اعلام کردند که «زمانی بهتر برای نه گفتن وجود ندارد. شما تنها نمی‌مانید. دیگر دوره دهه ۱۹۹۰ نیست که لیبریو گراسی کشته شد. او کشته شد چون تنها گذاشته شد.»[9]
رهبری
در اغلب موارد جرقه جنبش‌ها با بی‌عدالتی زده می‌شود و مثل بسیاری دیگر از موارد، کاتالیزور بورسلینو برای تبدیل شدن به یک رهبر مدنی تراژدی شخصی وی بود. او در کار خود در لیبریا به دنبال آن بود که گروه‌های اجتماعی مختلف را برای فراخوان خود به اقتصادی، رها از مافیا متحد سازد.[10]
بورسلینو سازمان خود را به ۱۵۰۰ اتحادیه گسترش داد و با موفقیت به مبارزه علیه نفوذ مافیا در بازار سیسیل پرداخت. دستاوردهای وی به حضورش در عرصه سیاست منتهی شد؛ بورسلینو به عنوان یک عضو ایتالیایی پارلمان اروپا در سال ۲۰۰۹ انتخاب شد تا به تاثیر منفی اقتصادی مافیا در سطح فرا ملی بپردازد.
آدیوپیزو توسط یک کارآفرین جوان تاسیس شد که به هنگام بودجه‌بندی برای باز کردن یک رستوران تصمیم گرفت نمی‌خواهد پیزو یا پول حمایتی بپردازد. یک روز صبح که پالرمو از خواب برخاست، پیام آدیوپیزو را چسبیده بر دیوارهای شهر دید: «تمام مردمی که پول حمایتی را می‌پردازند صاحب کرامت نیستند.»[11] بنیانگذاران آدیوپیزو به یاد می‌آورند که «در ابتدا فکر نمی‌کردیم تا این حد موفق شویم. ما فقط می‌خواستیم باب بحث را باز کنیم.»[12] آدیوپیزو از این جهت منحصر به فرد است که هیچ ساختار رهبری صوری نداشت و بیشتر به دنبال رسیدن به نتیجه بود تا شهرت. در سال ۲۰۰۶، باور عمومی این بود که ۵۰ نفر این سازمان را اداره می‌کنند و با صدها فعالیت تعاونی در ارتباط هستند.[13]
بدون یک سخنگوی رسمی یا رهبری قابل مشاهده، اعضای منفرد به دنبال پیشبرد این جنبش از طریق اقدامات خاص خود و نمونه واقع شدن با رهبری خود بودند. به عنوان مثال فابیو مِسینو، نیاز به داشتن سوپرمارکتی رها از پیزو را احساس کرد و همه پس‌انداز زندگی‌اش را در این راه گذاشت. فعالیت وی به پانتو پیزو – رها شناخته شده است.[14] صدها کسب و کار مثل کسب و کار مسینو در سراسر پالرمو روییدند؛ آنها جایگزینی محبوب و اخلاقی در برابر کسب و کارهایی که هنوز پیزو می‌پرداختند بوده و به محلی محبوب برای گردشگری اخلاقی تبدیل شدند.[15]
فضای مدنی
مافیا برای حفظ نفوذ و قدرت خود، فرهنگی از ترس را در سیسیل از طریق ارعاب و خشونت به وجود آورد. حکومت در سطوح محلی، منطقه‌ای و ملی کاری برای کسانی که در برابر مافیا می‌ایستادند انجام نمی‌داد. حتی با افزایش قدرت آدیوپیزو، پیوندهای سیاسی او ناچیز بود. مسینو در این مورد می‌گوید: «ما از هیچ حمایت سیاسی برخوردار نبوده‌ایم و به هر حال هرگز انتظار چنین کمکی را نداشتیم.»[16] به طور کلی، رهبران سیاسی ایتالیا از برخورد با مافیا دوری گزیده‌اند. مارکو فراواگلیو، یکی از منتقدان دولت فعلی برلوسکونی، می‌گوید: «تصور بر این بود که هر کس که در مورد مبارزه با مافیا سخن می‌گوید، بخش خاصی از رأی‌دهندگان را می‌ترساند. … در حقیقت، اگر شما در مورد مافیا سخن نمی‌گویید به این دلیل است که رأی مافیا را می‌خواهید.» [17]
اما در سال‌های اخیر، تحولی در رفتار حکومت و کلیت محیط مدنی، پس از بازداشت تعدادی از چهره‌های مهم مافیا از جمله دستگیری برناردو پرووِنزانو، رئیس مافیای سیسیل در سال ۲۰۰۶ رخ داده است. پروونزانو در اکثر حلقه‌ها به عنوان «رئیس روسا» شناخته می‌شد. در اولین روز محاکمه پروونزانو، بیش از ۱۰۰ مغازه‌دار، اسامی خود و مغازه‌های خود را در یک درخواست اینترنتی جهت امتناع از مشارکت در اخاذی حمایتی مافیا ثبت کردند.[18] اکنون سیاستمداران بیشتری مایل هستند علیه مافیا سخن بگویند و کسانی که در فساد، آدم‌ربایی و قتل‌های مافیا شریک جرم هستند به محاکمه کشیده شده‌اند. آنجلینو آلفانو یکی از اعضای حزب اتحاد آزادی رئیس‌جمهور برلوسکونی، توضیح می‌دهد که تغییرات در ارتباطات دولت و مافیا همراه با کنش‌های مدنی جنبش‌های ضد مافیایی مثل لیبریا و آدیوپیزو، دوران ترس را به انتها رسانده‌اند: «بسیاری از شرکت‌ها تصمیم گرفته‌اند به دولت اعتماد کرده و باور داشته باشند که دولت از آنها حمایت خواهد کرد.»[19]
پیام و مخاطب
جنبش مردمی آدیوپیزو، برای این بنیاد گذاشته شد تا اهل کسب و کار و مشتریان مخالف با پیزو یا پول حمایتی را به یکدیگر پیوند داده و جامعه‌ای برای حمایت علیه سلطه مافیا بر اقتصاد سیسیل بنیان گذارد. در جوهره پیام آدیوپیزو یک تمایل ساده اما قدرتمند برای بهبود استاندارد زندگی سیسیلی‌ها وجود داشت. پیام آنها مبنی بر اینکه «تمام مردمی که پول حمایتی را می‌پردازند صاحب کرامت نیستند.»[20]
از سوی بنیانگذاران آدیوپیزو، به این صورت توصیف شده است که این امر «فراخوانی به مقابله و روشی برای جلب توجه بود.»[21]
این پیام اغلب بر روی برچسب‌ها در سراسر شهر، برای خجالت‌زده کردن کسانی که پیزو می‌پرداختند، نمایش داده می‌شد. اعضای گروه از یک حلقه شکسته با یک علامت ایکس در وسط آن با عبارت «مصرف انتقادی» به عنوان نشانه سازمان استفاده می‌کردند تا محصولات و کسب و کارهای رها از پیزو را برای همگان مشخص و بارز سازند.
داستان‌های موفقیت‌آمیز مثل سوپرمارکت مسینو با نام پانتو پیزو- رها، نمادی افتخارآمیز از جنبش ضد مافیاست که به مردم عادی، امکان ایستادگی علیه خانواده‌های درگیر در جرم و جنایت را از طریق کنش‌هایی مثل خرید مایحتاج روزانه می‌دهد. مسینو می‌گوید: «خریداران این واقعیت را دوست دارند که در این مغازه می‌توانند حقیقتا موضع خود را با خرید یک محصول اعلام کنند.[22] سادگی و شجاعت این عمل با ساکنان پالرمو ارتباط برقرار می‌کرد. بنا به نظر یک مشتری «اگر هر کس فقط کاری شبیه به این انجام دهد همه ما علیه مافیا موضع گرفته‌ایم.»[23] همچنین طنز، به ابزاری برای نشر پیام ضد مافیا تبدیل شده است؛ مسیمو کلاه‌هایی در مغازه خود می‌فروشد که نماد دوران تازه‌ای هستند. «این همان کلاهی است که اعضای مافیا اغلب بر سر داشتند؛ آنها آن را سر راست مثل این می‌پوشیدند. اما شرکت ما آن را کلاه کوپولا می‌نامد چون ما آن را به نحوی متفاوت با یک زاویه بر سر می‌گذاریم. این کار همانا پس گرفتن یک نماد، باز تفسیر و دادن یک معنی مثبت به آن است.»[24]
بورسلینو از آموزش به عنوان ابزار خود جهت نشر پیام‌های ضد مافیایی بهره می‌گیرد، با این امید که به همه ایتالیایی‌ها دسترسی پیدا کند چون بنا به نظر وی «مبارزه علیه مافیا باید به گوش همه ایتالیایی‌ها برسد.»[25] لیبریا از سال ۱۹۹۹، بیش از ۸۰۰۰ معلم و ۸۰۰۰۰۰ دانش‌آموز از جمله بسیاری از کودکان و نوجوانان ایتالیایی را که هنوز در مدرسه ابتدایی هستند، تحت آموزش قرار داده است. سیلویا پِلِگرینو یکی از داوطلبان سازمان می‌گوید: «اگر ما اکنون به مردم در مورد برخورد با مافیا آموزش دهیم اما نتوانیم افراد جوان‌تر را تحت تعلیم قرار دهیم، هرگز قادر نخواهیم بود به هدف خود یعنی حذف مافیا دست یابیم.»[26] برای رسیدن به این هدف، لیبریا به سازماندهی سخنرانی برای کلاس‌ها و سفرهای آموزشی برای تعلیم کودکان و نوجوانان سیسیلی، شامل برخی کودکانی که والدین آنها به مافیا تعلق دارند، می‌پردازد. بر طبق نظر بورسلینو «کودکان می‌توانند به پیام‌آوران [ارزش‌های] مثبت در درون خانوادۀ خود تبدیل شوند.»[27]
فعالیت‌های فراگستر
هم آدیوپیزو و هم لیبریا، ائتلاف‌هایی با سازمان‌های هم‌عقیده برای پیشبرد هدف خود ایجاد کردند. آن چنان که مسینو می‌گوید «همه آنچه شما نیاز دارید که انجام دهید، معرفی مشتریان به تولیدکنندگان است، کسانی که هیچ یک نمی‌خواهند پیزو بپردازند و با هم یک پیوند مشترک شکل دهند؛ مصرف اخلاقی‌تر و وفاداری مشتری که مطلقا تضمین شده است.»[28]
شبکه آدیوپیزو تا سال ۲۰۰۸، ۲۰۴ کسب و کار و ۹۰۰۰ ایتالیایی محلی را که رسما در سازمان ثبت‌نام کرده بودند، در خود جای داده بود.
لیبریا به دنبال مرتبط ساختن گروه‌ها و سازمان‌های متنوع در ایتالیا با یک هدف مشترک یعنی مبارزه با قدرت و نفوذ مافیا بود. اما قلمرو تاثیر آن به فراتر از مبارزه علیه مافیا رسیده و تا انجمن‌های فرهنگی، ورزشی و داوطلبان نیز گسترش یافته. این انجمن‌ها به برنامه‌های آموزشی و سمینارهای کارآموزی بورسلینو علاقمند هستند.[29] همراه با ایتالیایی که در جهت درست گام برمی‌دارد، بورسلینو اکنون بر توسعۀ بین‌المللی ائتلاف خود متمرکز است. آدیوپیزو نیز به ثبت کسب و کارهای بیشتری که رها از پیزو در سراسر کشور هستند، ادامه می‌دهد و به ایتالیایی‌ها و شهروندان جهان، به طور مساوی این امید را می‌دهد که یک روز ایتالیا می‌تواند کاملا خود را از مافیا رها سازد.
Learn More
News & Analysis
“Addiopizzo.” Wikipedia. 22 August 2010.
Holmes, Stephanie. “Rita Borsellino: Anti-Mafia Camaigner.” BBC News. 14 April 2008.
Holmes, Stephanie. “Sicilians Grow Defiant of Mafia.” BBC News. 11 April 2008.
Johnston, Vanessa. “Anti-Mafia Products Make Their Mark in Sicily.” Deutsche Welle. 11 May 2010.
Kington, Tom. “Shopkeepers Revolt Against Sicilian Mafia.” The Observer. 9 March 2008.
Moore, Malcolm. “Italy’s Biggest Business: The Mafia.” The Telegraph. 23 October 2007.
Moore, Malcolm. “We Won’t Pay You Protection, Traders Tell Mafia.” The Telegraph. 28 April 2006.
Pisa, Nick. “Mafia-free Supermarket Defies Mob Extortion.” The Telegraph. 8 March 2008.
Round, Andy. “Mafia Free Holiday – An Offer You Can’t Refuse?” Sabotage Times. August 24, 2010.
Rossant, John. “A Bullet for a Businessman.” Business Week. 4 November 1991.
“One Hundred Defiant Shopkeepers Say ‘We Don’t Pay Protection Money.'” Corriere. 3 May 2006.
“Rita Borsellino, the anti-Mafia Candidate.” L’Humanite, 11 April 2008.
“To the Mafia’s Horror, Pizzo-Free Shop Opens Palermo Doors.” Agence France Presse. 8 March 2008.
Books
Jamieson, Alison. The Antimafia: Italy’s Fight Against Organized Crime. London: Palgrave Macmillan, 2000.
Orlando, Leoluca. Fighting the Mafia and Renewing Sicilian Culture. New York: Encounter Books, 2003. Second Edition.
Multimedia
“Sicilian Girl.” Dir. Marco Amenta. Perf. Veronica D’Agostino. Pid, 2009. DVD.
“Italy: Taking on the Mafia.” Frontline. January 27, 2009.
“TEDxPalermo – Dario Riccobono – Addiopizzo Against Mafia.” YouTube. August 16, 2010.
Footnotes
[1] Moore, Malcolm. “Italy’s Biggest Business: The Mafia.” The Telegraph. 23 October 2007.
[2] “Protesting the ‘Pizzo’: Anti-Mafia Market to Tour Italy.” Spiegel Online. 27 March 2008.
[3] Moore.
[4] Pisa, Nick. “Mafia-free Supermarket Defies Mob Extortion.” The Telegraph. 8 March 2008.
[5] Holmes, Stephanie. “Rita Borsellino: Anti-Mafia Campaigner.”
[6] “One Hundred Defiant Shopkeepers Say ‘We Don’t Pay Protection Money.'” Corriere. 3 May 2006.
[7] Rita Borsellino.
[8] Johnston, Vanessa. “Anti-Mafia Products Make Their Mark in Sicily.” Deutsche Welle. May 11, 2010.
[9] “Italy: Taking on the Mafia.” Frontline. January 27, 2009.
[10] Borsellino.
[11] “Homepage.” Addiopizzo.org. 2010.
[12] “Italy: Taking on the Mafia.”
[13] Moore, Malcolm. “We Won’t Pay You Protection, Traders Tell Mafia.” The Telegraph. 28 April 2006.
[14] Pisa.
[15] Round, Andy. “Mafia Free Holiday – An Offer You Can’t Refuse?” Sabotage Times. August 24, 2010.
[16] “To the Mafia’s Horror, Pizzo-Free Shop Opens Palermo Doors.” Agence France Presse. 8 March 2008.
[17] Holmes. “Sicilians Grow Defiant of Mafia.”
[18] “One Hundred Defiant Shopkeepers Say ‘We Don’t Pay Protection Money.'”
[19] Ibid.
[20] “Homepage.” Addiopizzo.org. 2010.
[21] “Italy: Taking on the Mafia.”
[22] Ibid.
[23] Pisa.
[24] Holmes. “Sicilians Grow Defiant of Mafia.”
[25] “Rita Borsellino, the anti-Mafia Candidate.” L’Humanite, 11 April 2008.
[26] Greenleese, Nancy. “Young Sicilians take a brave stand against the Mafia.” Deutsche-Welle, June 7, 2010.
[27] Borsellino.
[28] “To the Mafia’s Horror, Pizzo-Free Shop Opens Palermo Doors.”
[29] Borsellino.