در تاریخ و سال تولد امینالله حسین، موسیقیدان معاصر اتفاقنظر وجود ندارد. بسیاری سال تولد او را ۱۲۸۵ خورشیدی ذکر کردهاند و برخی نیز او را متولد سال ۱۲۸۲ خورشیدی دانستهاند و برخی ۱۲۸۴. روز تولدش را نیز سیام خرداد دانستهاند و همچنین بیستوهشتم دیماه. امینالله حسین در سمرقند (ازبکستان امروزی) از مادری ایرانی و پدری از مهاجران قفقاز به ایران دیده به جهان گشود. آنگونه که خودش میگوید خانوادهاش در خانه به زبان فارسی سخن میگفتند و با شعر و ادبیات فارسی آشنایی داشتند. پدرش احمدحسین در تهران با نام خانوادگی «امیری» شناسنامه گرفته بود. امینالله حسین را میتوان اولین آهنگساز ایرانی دانست که آثارش در رپرتوار ارکسترهای بینالمللی قرار گرفته و به کرات به اجرا درآمده است.
اولین آهنگساز ایرانی که آثارش در رپرتوار ارکسترهای بینالمللی قرار گرفته است
او در کودکی با خانواده خود به روسیه مهاجرت کرد و تحصیلات ابتدایی خود را تا سال ۱۹۱۷ که انقلاب اکتبر به پیروزی رسید در «پتروگراد» سپری کرد. پس از رویکارآمدن نظام سوسیالیستی، او روسیه را ترک کرد و برای تحصیل در رشته پزشکی به کشور آلمان رفت اما رشته پزشکی را به خاطر علاقهای که به موسیقی داشت رها کرد و علیرغم میل پدرش در اشتوتگارت و برلین به آموختن موسیقی پرداخت. از استادان او در برلین میتوان به آرتور اشنابل و ویلهلم کلاته اشاره کرد. پس از چهار سال حسین آلمان را نیز ترک کرد و برای تحصیل در کنسرواتوار پاریس که بسیار معروف بود، به فرانسه رفت.
حسین در پاریس نزد اساتیدی چون نوئل گالن و پل ویدال و آلفرد کورتو به آموختن موسیقی پرداخت. امینالله حسین نخستین ایرانیای است که از این کنسرواتوار در رشته آهنگسازی فارغالتحصیل شده است. حسین در نهایت در پاریس مستقر شد. اولین کار امینالله حسین موسیقی بالهای است که «به سوی روشنایی» نام دارد و آن را در سال ۱۹۳۵ میلادی نوشت و پس از سه سال در اپرای پاریس شاهد اجرای آن بود. حسین به ساختن قطعاتی با فضای شرقی و ایرانی علاقه بسیار داشت و تحت تاثیر همین فضا بود که او در سال ۱۳۲۵ خورشیدی سمفونی «تخت جمشید» را در قالب ارکستر سمفونیک ساخت که بسیار نیز مورد توجه قرار گرفت.
گفته میشود امینالله حسین روزی برای دیدن فیلمی به نام «خرابههای تخت جمشید» به سینما رفته بود. ناگهان وسط سالن سینما بلند میشد و فریاد میزند که من این خرابهها را به صدا در میآورم که نتیجه این خواسته ساختن «خرابههای تخت جمشید» شد.
پزشکی را بهخاطر علاقه به موسیقی رها کرد و در اشتوتگارت و برلین به آموختن موسیقی پرداخت
از دیگر کارهای او که میشود رد پای علاقهاش به فرهنگ و ادبیات ایران را دید، میتوان به راپسودی ایرانی و سمفونی رباعیات عمر خیام اشاره کرد که در سال ۱۳۳۰ در پاریس اجرا شد. از آثار دیگر امینالله حسین میتوان به سمفونی شنهاد، نقاشیهای باسمهای ژاپنی، پروانهفروش، مینیاتورهای ایرانی شامل قطعات رقص ساقی، آواز شتربان، رقص قرقیزی، پیش از نبرد، شکوه عشق و مسخرگان اشاره کرد. محمود خوشنام، کارشناس موسیقی درباره شیوه کار امینالله حسین میگوید: «امینالله حسین وابسته است به مکتب موسیقی «رمانتیک ملی» که در نیمه دوم قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در همه جای دنیا دوره شکوفایی خود را میگذراند و این شکوفایی زیر تاثیر نهضتهای ملی و استقلالطلبانه رنگ و بوی تند میهنپرستانه نیز پیدا کرده بود.
در روسیه یک گروه پنج نفری بودند در فنلاند یان سیبلیوس بود، در چکسلواکی اسمتانا بود و در اسپانیا امانوئل دوفایا بود.
همه اینها در آثارشان رگههای میهنپرستی و استقلالطبی به چشم میخورد.» امینالله حسین در فرانسه با آنا مینوسکایا بازیگر یهودی روستبار اهل کیف ازدواج کرد که حاصل این ازدواج «روبر حسین» کارگردان، بازیگر و فیلمنامهنویس فرانسوی با تبار آذربایجانی است. در کارهای امینالله حسین میتوان تاثیرات موسیقی پیشرفته جمهوری آذربایجان را نیز دید. همه آثار حسین با اقبال عمومی و همینطور تحسین بزرگان موسیقی مواجه شد.
امینالله حسین نخستین ایرانیای ست که از کنسرواتوار پاریس فارغالتحصیل شد
حمید اشرف از آشنایان به موسیقی و معماری ایرانی که اولین نشریه موسیقی و معماری ایران را منتشر کرده است در گفتوگویی با رادیو فردا درباره دلایل تغییر نام حسین به آندره چنین میگوید: «شايد فشار پسرش روبرت بود كه نمىخواست. كسى نفهميد چرا. مادرش ایرانی بود. امين الله حسين در سمرقند متولد شد و پدرش مرد پولدارى بود. تحصيلاتش تا ۱۹۱۷ يعنى تا انقلاب شوروي در آنجا بود. پدرش او را فرستاد به برلين كه پزشكى بخواند. او عشق به موسيقى داشت و هر كارى كرد پدرش قبول نكرد.
رفت يك مدرسه در برلين و مدت كوتاهى موسيقى خواند. يكى از اولين ايرانى هايى بود كه كنسرواتوار پاريس را تمام كرد. رشته كمپوزيسيون را خواند.» امینالله حسین صدای ساز درویشخان را شنیده بود و تار نیز مینواخت. منبع درآمد حسین از ساخت موسیقی فیلم بود. او در دههی ۱۹۷۰ از نظر مالی دچار مشکل میشود که کمکهای مالی فرح دیبا به یاریاش میآید.
او در سال ۱۳۲۵ خورشیدی سمفونی «تخت جمشید» را در قالب ارکستر سمفونیک ساخت
احمد اشرف دراینباره میگوید: «زمانى كه علياحضرت ايران يك سفري به پاريس كردند، خب علياحضرت يك هنرمند واقعى است. با وجود اينكه ملكه مملكت ما بوده باز به هيچ عنوان در نگاهكردن و در جريان هنرها بودند. موقعي كه آمدند اينجا در سفارتخانه، گفتند من علاقمندم كه آقاى امينالله حسين را ببينم. امينالله حسين آن روز سرما خورده بود، با وجود اين مىآيد و خواهىنخواهى اين دو نفر… چون شخصيت بزرگى بود امينالله حسين، علياحضرت میفرمايند نزديک من بنشين. مىنشينند و صحبت مىشود و علياحضرت از او سوال مىكنند كه چرا آهنگ جديد نساختی و من همه كارهايت را گوش مىدهم؛ ايشان يکكمى، فكر مىكنم، از نظر مالى اظهار نظر مىكند.
ما آن زمان، تاريخش يادم نمىآيد، نوشتيم كه علياحضرت دستور دادند ماهيانه فلان قدر به امينالله حسين پول بدهند. يک خواهش ديگر علياحضرت از ايشان كرد. براى اينكه اسم سمفونى، «خرابههاى تخت جمشيد» بود كه كلمه خرابهها يک كمى خوب نبود كه تبديل شد به «پرسپوليس». امینالله حسین برای اجرای باله موسیقی شهرزاد در تالار رودکی برای اولین و آخرین بار به ایران میآید. امینالله حسین در تاریخ هجدهم مرداد ماه ۱۳۶۲ خورشیدی در پاریس درگذشت.