خشونت علیه زنان و دختران، طیف وسیعی از رفتار خشونت‌آمیز و توهین‌آمیز را شامل می‌شود که به اشکال مختلف رخ می‌دهد. امروزه خشونت فیزیکی، روانی، جنسی و گونه‌های دیگر خشونت در کنار محرومیت از حقوق اجتماعی و شخصی و غیره در جهان جاری است. در بسیاری از کشورها که قانون از زنان حمایت نمی‌کند چندان که باید به خشونت پرداخته نمی‌شود؛ عمدتا به دلایلی مانند مصونیت از مجازات، خاموش‌ماندن در برابر خشونت‌گر، بدنامی، شرم، خجالت و حفظ آبرو.
خشونت علیه زنان در همه طبقات اجتماعی، اقتصادی، نژادی و جغرافیایی رخ می‌دهد، اما در برخی گروه‌ها شایع‌تر است و مانع دستیابی به برابری، توسعه و صلح و تحقق حقوق بشر می‌شود.
خشونت بازتابی است از حس پرخاشگری. به‌رغم این‌که در ایران آمار روشنی از زنان قربانی خشونت وجود ندارد، برخی پژوهش‌ها بیانگر این واقعیت است که خشونت علیه زنان ایرانی در قیاس با متوسط آمار جهانی بالاتر است.
بر اساس آمارهایی که از سوی برخی مراکز دانشگاهی منتشر شده است ۶۶ درصد زنان ایرانی از ابتدای زندگی مشترک حداقل یک بار مورد همسرآزاری قرار گرفته‌اند. ۴۸ درصد زنان باردار نیز در معرض خشونت خانگی هستند و ۷۲ درصد پرستاران در طول دوره کاری با خشونت مواجه بوده‌اند. این همه در حالی رخ می‌دهد که در ایران تصویب «لایحه منع خشونت علیه زنان» هنوز منتظر نظر رئیس قوه قضائیه است.
لایحه منع خشونت علیه زنان از مدت‌ها پیش تدوین شده است اما قوه قضائیه نظر خود را درباره آن ارائه نکرده است. گفته می‌شود مخالفت‌هایی در این قوه با تصویب آن وجود دارد.
طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی، گفته است لایحه منع خشونت علیه زنان در دستگاه قضایی در حال بررسی است. وی از حذف ۴۱ ماده از این لایحه خبر داده و گفته است که در این لایحه انواع خشونت مانند خشونت‌های روانی، عاطفی، گفتاری و اقتصادی مورد اشاره قرار گرفته است.
تاسف‌آورتر این‌که در حالی‌که دولت و مجلس در انتظار اعلام نظر قوه قضائیه درباره لایحه منع خشونت علیه زنان بودند، قوه قضائیه این لایحه را برای نظرخواهی به قم فرستاده است.
لایحه منع خشونت علیه زنان، علی‌رغم حذف ۴۱ ماده آن، هنوز به تصویب نرسیده است.
محمد فرجی‌ها، استاد دانشگاه تربیت مدرس تهران، خشونت علیه زنان را از موضوعاتی می‌داند که کم‌ترین شانس را برای جلب توجه قوانین دولتی دارد. این حقوق‌دان در این باره می‌گوید: «گفتمانی در کشور وجود دارد که می‌خواهد نشان دهد خشونت علیه زنان امر رایجی در ایران نیست و صرفا مختص کشورهای غربی است.»
خشونت علیه زنان و دختران یکی از شایعترین و ویرانگرترین مصادیق نقض حقوق بشر در جهان است که اثرات منفی آن تا مدت‌ها قربانی را آزار می‌دهد؛ خشونتی که همه جا هست و نمی‌توان آن را نفی کرد.
خشونت علیه زنان در اشکال مختلف آن، باعث شد در سال ۱۹۹۱ میلادی ۲۳ فعال حقوق زنان از نقاط مختلف دنیا به فکر سامان‌دادن یک اقدام جهانی بیفتند و تلاش کنند در یک کمپین ۱۶ روزه، مردم را نسبت به ماهیت خشونت‌های نظام‌مند علیه زنان آگاه کنند و بگویند خشونت علیه زنان، نقض حقوق انسانی آن‌ها ست.
در سال ۱۹۹۳ میلادی نیز «کمیته مقام زنان»، زیر نظر «کمیته حقوق بشر»، اعلامیه‌ای را به تصویب سازمان ملل متحد رساند و در آن خشونت علیه زنان را به طور روشن تعریف کرد. در این اعلامیه خشونت علیه زنان چنین تعریف شده است: «هر گونه عمل خشونت‌آمیز مبتنی بر جنسیت که باعث بروز یا احتمال بروز صدمات و آسیب‌های جسمی، جنسی، روانی یا رنج و آزار زنان، از جمله تهدید به انجام آن‌ها، شود و نتیجه آن محرومیت اجباری یا اختیاری از آزادی در اجتماع یا زندگی خصوصی شود.»
روز ۲۵ نوامبر (چهارم آذر) از سوی «سازمان ملل» به عنوان روز جهانی رفع خشونت علیه زنان انتخاب شده و هدف از آن مبارزه با خشونت علیه زنان است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۷ اکتبر سال ۱۹۹۹ تعیین این روز جهانی را تصویب کرد و علت نام‌گذاری را ترور «سه خواهر میرابال» – فعالان سیاسی اهل جمهوری دومینیکن – در سال ۱۹۶۰ اعلام کرد. این سه خواهر در زمان مبارزه با «رافائل تروخیو»، دیکتاتور اهل دومینیکن، توسط عوامل او به قتل رسیده بودند.
در سال‌های اخیر در ایران آمار اسیدپاشی به روی زنان بیشتر شده است. با این حال زنان هنوز از حمایت مناسب و کافی قانون بی‌بهره‌اند.
کمپین ۲۳ فعال حقوق زنان – که در سال ۱۹۹۱ شکل گرفت – «۱۶ روز نارنجی» نام دارد. این کمپین هر سال از ۲۵ نوامبر یعنی روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان آغاز می‌شود و تا ۱۰ دسامبر، روز جهانی حقوق بشر، ادامه دارد.
در ادامه ۱۶ روز نارنجی، سال ۲۰۰۸ دبیر سازمان ملل، کمپین «اتحاد برای پایان‌دادن به خشونت علیه زنان» را معرفی کرد.؛ کمپینی که با هدف آگاهی‌رسانی، افزایش منابع و اراده سیاسی برای پیشگیری از و محو تمام اشکال خشونت علیه زنان و دختران در دنیا برگزار می‌شود.
برای پیوستن به این کارزار می‌توانید از همسایه خود شروع کنید؛ گوشه خیابان و پیاده‌روهای پرجمعیت را نارنجی کنید؛ مدارس را، حتی آرایشگاه‌ها و پمپ بنزین‌ها را، روبان نارنجی ببندید؛ روی تابلوها و دیوارها پرچم‌های نارنجی بچسبانید و اگر می‌توانید ۲۵ نوامبر یک راهپیمایی نارنجی برپا کنید. این‌ها همه پیشنهادهای سازمان ملل فقط برای رساندن یک پیام است: بالابردن سطح آگاهی جامعه درباره خشونت علیه زنان و بحث درباره راه حل‌های آن.
صرف نظر از اتحاد بین‌المللی برای محوکردن و کمترکردن خشونت علیه زنان، شاید بهتر باشد که سازمان ملل کشورها را ملزم به اضافه‌کردن مفادی به قوانین خود کند که خشونت علیه زنان، حتی در محیط خانه و ادارات، را جرم محسوب کند و یک ضمانت اجرایی قوی برای آن در نظر بگیرد.
فعالان حقوق زنان در ایران سال‌ها ست عمده تلاش خود را به آگاهی‌دادن به زنان و نیز تغییر قوانین تبعیض‌آمیز اختصاص داده‌اند. آموزش و فعالیت فعالان حقوق زنان در حمایت از زنان آسیب‌دیده جزء اولویت‌هاست؛ اولویتی که می‌تواند با تاثیرپذیری از فعالیت‌های سایر زنان در سراسر دنیا آگاهی عمومی در این زمینه را در ایران بالا ببرد.