این روزها افغانستان وضعیت خوبی را نمیگذراند. نگرانیها از حضور طالبان و سرنوشت نامعلوم افغانستان، شهروندان افغانستانی را در داخل و خارج این کشور نگران کرده است. بهواقع حتی بسیاری شهروندان دیگر کشورها از جمله ایران هم با نگرانی به تحولات اخیر این کشور مینگرند.
از آنجا که بخشی از مخاطبان آموزشکده توانا، کاربران افغانستانی هستند، در مرداد ۱۴۰۰ (اوت ۲۰۲۱) در پستی در فیسبوک از آنان خواستیم که نظرشان را درباره تحولات این روزهای افغانستان برای ما بنویسند. با مراجعه به این لینک میتوانید تمام پیامهای آنان را ببینید. در ادامه نیز گزارشی از نظرات آنان را میخوانید.
بسیاری از همراهان توانا از «حالت مبهم و سرنوشت نامعلوم مردم در افغانستان» ابراز نگرانی کرده بودند. آنها تاثیر طالبان بر زندگی مردم عادی را همچون ۲۰ سال پیش میبینند که با زور و اجبار و زنستیزی و پیادهکردن شریعت، زندگی مردم را به خون کشیده بود. به باور آنها طالبان هیچ تغییری در زمینه حقوق بشر بهخصوص حقوق زنان نکرده است.
مخاطبی نوشت: «مثل این است که در هر خانه، یک نفر مرده / همه آرام و بیانگیزه / همه خاموش».
در عین حال گروهی از همراهان هم عقیده دارند که این شرایط «یک آزمایش بزرگ برای نسل جوان و تحصیلکرده افغانستان است چه دختر و چه پسر، تا مبارزه کنند و نگذارند شریعت اسلام، که متعلق به قرون وسطی است در قرن بیست و یکم که قوانینی انسانی حاکم است، بر جامعه غلبه کند».
این گروه نگران ازدستدادن دستاوردهای حقوقبشریای هستند که در سالهای اخیر کسب کرده بودند؛ تحصیل زنان و دختران در دانشگاهها، اجازه کار برای زنان و حضور زنان در ورزشگاهها و حتی شرکت در کنسرتها از مهمترین این دستاوردها بودند که البته با حملات گاهوبیگاه طالبان به خون کشیده میشدند. در ۱۸ اردیبهشتماه ۱۴۰۰ طالبان با حمله به مدرسه دخترانه، ۶۰ دختر دانشآموز را به خاک و خون کشاند.
اما چرا طالبان با علم و آگاهی بهخصوص برای زنان افغانستان مخالف است؟ مخاطبی میگوید: «طالبان گروه جهل و تاریکی هستند که با بمبگذاری و کشتار میخواهند ما مردم افغانستان را از دنیای روز و علم دور نگهدارند.»
یکی از همراهان نیز عقیده دارد: «دشمنی طالبان با علم و آگاهی بارها در جریان بمبگذاریها در مدارس دیده شده؛ نگرانی اصلی البته سکوت این بار جامعه بینالملل درباره این فاجعه است. افغانستان رسما به زندانی برای مردم به خصوص برای زنان تبدیل خواهد شد.»
شماری از زنان افغانستانی گفتهاند که طالبان به آنها اجازه نداده به سر کار خود برگردند. مخاطبی میگوید: «ما ١٢ سال مكتب خوانديم، شامل دانشگاه شديم، زحمت كشيديم به بسيار درد و رنج، باز هم ادامه داديم. مشكلات خيلی زياد كه حتی كسی فكر هم نميتواند، دنيا از حال دختران افغان بیخبر است.»
هرچند طالبان اعلام کرده است که حقوق زنان را در چارچوب قوانین اسلامی رعایت خواهد کرد اما نگرانی از وضعیت زنان همچنان ادامه دارد. مخاطبی میگوید: «یک فاجعه بزرگ انسانی است که هیچ گونه تحلیلی ندارد؛ چون به حرفهای اینها باوری هم ممکن نیست. بعد از چند روز به همان عملهای خود ادامه خواهند داد.»
بسیاری از همراهان توانا ادعای تغییر طالبان را نمیپذیرند و آن را صرفا نمایشی برای بهدستآوردن حمایت جهانی میدانند. از جمله مخاطبی میگوید: «طالبان هیچ وقت تغییر نخواهد کرد، چون مفکورهشان ساختارشان همین است. حالت فعلی معلومدار طالبان در کوشش به دست آوردن حمایت و به رسمیت شناختن از سوی جهان است.»
نگرانی و دغدغه همراهان از حضور طالبان در کشور افغانستان بسیار عمیق بوده؛ گروهی از آنان از تصفیهحسابها و انتقامجوییهای قومی و حزبی ابراز نگرانی کردهاند و اینکه طالبان راه را برای خشونتهای قومی کاملا باز گذاشته و امکان کشتار بزرگی را در کشور فراهم کرده است. مخاطبی میگوید: «آمدن طالبان فضای انتقامجویی و تسویهحساب های ناشی از کدورتهای قومی و حزبی و … را برای عدهایی فراهم ساخته و داراییهای مردم چور و چپاول میشود.»
از طرفی نسلی از مردم افغانستان، که تا حدودی زندگیکردن در سایه برابری و دموکراسی نسبی را در ۲۰ سال اخیر تجربه کردهاند، نگران از دستدادن همین شرایط هستند. کاربری میگوید: «زندگیکردن با کسانی که سیاستشان زورگویی و قتلعام و دیکتاتوری ست سخت است؛ چون ما نسل دموکراسی هستیم. آب ما و طالبان در یک جوی نخواهد رفت.»
مخاطبان که تجربه زندگی در دوره طالبان را نداشتند، از حرامبودن و ممنوعبودن فعالیتهای عادی روزانه سخن گفتند. از جمله کاربری گفت: «هنوز نیامده میگویند موسیقی حرام، کارکردن زن حرام، درسخواندن زن حرام، بیرونرفتن زن بدون محارم حرام، چگونه زندگی خواهد شد؟»
تعدادی از همراهان توانا هم از بازگشت به دوره تحجر و نابودی آثار باستانی کشورشان ابراز نگرانی کردند: «طالبان یا شاید کسانی دیگری زیر چتر طالبان، تندیس بابه مزاری را در یکی از چهارراهیهای شهر بامیان منهدم نموده است. متاسفانه این عمل ادامه همان عمل زشت تخریب مجسمههای بودا در بامیان در دور قبل میباشد. دروازه فرهنگ و تمدن را هم در شهر غزنی خراب کردند.»
مخاطب دیگری نیز میگوید: «پرسیده آیا امیدی به زندگی زیر سلطه طالبان هست؟ و من میگویم در قابوس نمیگنجد زندگی در کنار وحشیان قرن که حرف دین و منطقشان کشتن است. آنها به محض اینکه جای پایشان محکم شود، احکام و شریعت خود را پیاده کرده و با مردم همان کنند که قبلا کرده بودند؛ کشتار و قتل و دزدی و چپاول و لتوکوب آزادیخواهان.»
نگرانی از وضعیت هنرمندان و خوانندگان هم از دیگر نگرانیهای همراهان توانا بوده. یکی از آنان میگوید: «میخواهم از طالبان بپرسم سرنوشت آوازخوانان و هنرمندان در حکومت آینده چه خواهد شد؟»
در این میان گروهی از همراهان توانا نیز از مسئولیت شهروندی در این شرایط نوشتهاند. از جمله کاربری که میگوید: «کمترین مسئولیت هر شهروند این است که در چنین شرایطی هیچگاهی دستبسته خود را ضعیف و ناتوان از دفاع از حقوقاش احساس نکند؛ زیرا مسئولیت هیچگاهی بدون احساس خطر، شهامت و شجاعت ادا نمیشود.»
هرچند مخالفت با طالبان و ناامیدی از تغییر در شرایط موجود در بسیاری از پیامها مشهود بود: «بدبختملت هستیم که دستوپا بسته است و همه همسایهها به سر و صورت و چشم ما خاک میریزند.»
با این حال گروهی از همراهان هم بودند که عقیده داشتند: «طالبان برای کشور افغانستان بهترین انتخاب ممکن است. چونکه ۸۵٪ تفکر مردمشان طالبانی است و در این ۲۰ سال دموکراسی از هیچی استفاده نکردند؛ از آنجایی آدمهای دینی هستند و برایشان خیلی هم خوب است که زیر شریعت اسلام زندگی کنند.»
همراه دیگری هم از هرات برای ما نوشته است: «در هرات فعلا هیچ کدام مشکل وجود ندارد. وضعیت برق هم خوب شده رفت آمد ندارد. از دست دزدان بیغم شدیم با فکر آرام در رفت آمد هستیم. امنیت کامل وجود دارد. فعلا طالبان با مردم برخورد خوبی دارند.»
با این حال شهروند دیگری به وضعیت تاریک افغانستان اندکی نور تابانده و چنین میگوید که: «اين گروهك كه با” روكش” به استايل حقيقی خودشان روی كار آمدند نمیتوانند، حق مردم و ملت افغانستان را زير پا له كنند. نظر ما به اين است كه تا سرحد و موجوديت اينان جز ويرانی، ذلت، بيچارگی و تاريكی نيست ديگر چيزی به آينده افغانستان ديده نمیشود.»