احمد کایا را بنیان‌گذار موسیقی اعتراضی ترکیه، صدایی برای عدالت اجتماعی و دموکرات خسته نیز می‌نامند. احمد کایا که به ترکی استانبولی Ahmet Kaya نام دارد در بیست‌‌و‌هشتم اکتبر سال ۱۹۵۷ در شهر ملاطیه ترکیه به دنیا آمد. پدر احمد کُرد و مادرش ترک بود. در کودکی به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب خانواده‌اش به شهر استانبول مهاجرت کردند. پدر که پیش از این در یک کارخانه نساجی کار می‌کرد در استانبول به پادویی و شاگردی در یک نمایشگاه اتومبیل مشغول شد. احمد کایا جایی درباره آرزوهای دوران کودکی‌اش چنین گفته است: «هر روز که از مدرسه به سوی خانه می‌رفتم پدر را می‌دیدم که مشغول شست‌وشوی اتومبیل است و همیشه پیش خودم می‌گفتم وقتی که بزرگ شدم برای پدرم نمایشگاه اتومبیلی می‌خرم تا ارباب خودش باشد.»
«ترانه‌هایی برای کوه‌ها» اولین آلبوم او بود
خانواده را تنها گذاشت و این آرزوی احمد هیچ گاه به واقعیت نرسید. اولین آلبوم احمد با نام «ترانه‌هایی برای کوه‌ها» که اعتراض به وضعیت موجود و شرایط استبدادی آن دوره بود منتشر شد. در این آلبوم احمد کایا به کودتای ۱۹۸۰ میلادی در ترکیه که موجبات خفقان سیاسی شدیدی را در ترکیه فراهم آورده بود اعتراض کرد. این آلبوم چند روز پس از انتشار ممنوع شد.
اولین آلبومش پس از انتشار ممنوع شد
اما مردم به ممنوعیت انتشار آلبوم اعتراض کردند و آلبوم بار دیگر به نوارفروشی‌ها بازگشت و به یکی از پرفروش‌ترین آلبوم‌های تاریخ ترکیه تبدیل شد. گولتن کایا، همسر احمد کایا، در گفت‌وگویی با بی‌بی‌سی می‌گوید: «احمد کایا به صدای اعتراض مردم ترکیه علیه کودتا مبدل شد. او به مردم کوچه و خیابان نزدیک بود و آهنگ‌هایش به او شهرت بخشید. میلیون‌ها کاست او در ترکیه فروخته شد و روزنامه‌نگاران و نهادهای مدنی و حقوق بشری جوایز زیادی را به خاطر موسیقی‌اش به او دادند.» آلبوم دوم احمد کایا «ترانه شفق» نام داشت و شعری به همین نام در این آلبوم از «اولکو تامر» بود. شعر تامر که به دلیل باورهای سیاسی‌اش در آستانه اعدام بود سبب شد که این آلبوم احمد کایا شهرت بیش‌تری پیدا کند و مردم اقبال بیش‌تری به آن نشان بدهند. احمد کایا در سال ۱۹۸۷ با «یوسف هایال اوغلو»، شاعر و ترانه‌سرا و نویسنده اهل ترکیه آشنا شد. وی به زبان ترکی شعر می‌سرود. او برادر گولتن بود که بعدها – در سال ۱۹۸۶ – همسر احمد کایا شد. این آشنایی فصل دیگری را در زندگی احمد کایا رقم زد. آلبوم «به پا می‌خیزیم» که بیشتر شعرهای آن از یوسف هایال اوغلو بود در آن شرایط انسداد سیاسی در ترکیه بیش از پیش او را در ردیف خوانندگان برتر و معترض ترکیه قرار داد.
او به صدای اعتراض مردم ترکیه علیه کودتا مبدل شد
کایا در دوران فعالیت هنری خود با بسیاری از شاعران بزرگ ترکیه همکاری داشت. شاعرانی چون «آتیلا ایلهان» و «اورهان کوتالاز» از زمره این شاعران بودند. ایلهان کسی بود که در شانزده سالگی و در سال ۱۹۴۱ به دلیل این‌که در نامه‌ای به دوستش شعری از «ناظم حکمت» را نوشته بود بازداشت شد و دو ماه بازداشت بود. ایلهان علاوه بر سرودن شعر و نوشتن قصه و هزاران مقاله ادبی نوشته است. او تهیه‌کننده و تدوینگر برخی از سناریوهای فیلم‌های سینمایی در ترکیه نیز بوده است که این فیلم‌ها اکنون جزو فیلم‌های کلاسیک تاریخ صنعت سینمای ترکیه به شمار می‌روند. به احمد کایا در ترکیه «دموکرات خسته» نیز می‌گفتند که برگرفته از آلبومی به همین نام از کایا است.
«دموکرات خسته»، لقب او بود
احمد کایا سال‌ها از برگزاری کنسرت در ترکیه محروم بود و به او اجازه برگزاری کنسرت نمی‌دادند. او در یک برنامه تلویزیونی گفته بود که «کفن خویش را هر زمان با خود حمل می‌کند و هر لحظه آماده مرگ در راه آزادی است.» شاید همین سخنان و مرگ زودهنگام او در فرانسه موجب شده است که بسیاری از طرفدارانش مرگ او را طبیعی قلمداد نمی‌کنند و معتقد هستند که کایا بر اثر تزریق سم کشته شده است. احمد کایا در سال ۱۹۹۹ برای دومین سال به عنوان خواننده سال و برگزیده ترکیه از طرف «شو تی‌وی» در این کشور انتخاب شد. احمد کایا در این مراسم برای اولین بار از انتشار آلبومی به زبان کُردی که زبان ممنوعه در ترکیه بود سخن گفت. این خبر باعث شد که هنرمندان حاضر در مراسم به خشم بیایند و با فریادهای «خائن»، «جدایی‌طلب» و «تروریست» او را از سالن مراسم بیرون کنند. دختر احمد کایا که ملیسا نام دارد در گفتوگو با بی‌بی‌سی درباره این اتفاق می‌گوید: «پس از آن ماجرا دوره سختی را سپری کردیم.
بسیاری از طرفداران او مرگش را طبیعی قلمداد نمی‌کنند
آن موقع من مدرسه می‌رفتم و همکلاسی‌هایم به من می‌گفتند که پدرم جدایی‌طلب است. من جوان بودم و نمی‌توانستم این را درک کنم.» احمد کایا برای برگزاری چند کنسرت راهی فرانسه شد. او به دلیل جو نامناسب ترکیه بر اثر سروصدای برخی از رسانه‌های گروهی علیه خود نتوانست به ترکیه بازگردد و تصمیم گرفت که در فرانسه اقامت کند. احمد کایا به اتهام جدایی‌طلبی به صورت غیابی به سه سال و نه ماه حبس محکوم شد. هنوز یک سال از این ماجرا نگذشته بود که احمد کایا در پاریس بر اثر حمله قلبی از دنیا رفت. کایا هنگام مرگ چهل و سه سال داشت و در تبعید درگذشت. او در شانزدهم نوامبر سال ۲۰۰۰ میلادی فوت کرد. پیکر کایا را در گورستان پرلاشز به خاک سپردند.
پیکرش را در گورستان پرلاشز به خاک سپردند
چند سال پیش پیشنهاد شد که پیکر او به ترکیه بازگردانده شود اما همسرش با این امر مخالفت کرد. احمد کایا در کودکی زندگی سختی را سپری کرد. او در جایی می‌گوید که روزهایی بود که حتی قادر به تهیه بلیت برای استفاده از اتوبوس شهری نبودم. احمد کایا در مجموع بیست و هفت آلبوم از ترانه‌هایش منتشر کرده است. معروف‌ترین کار او «ترانه‌هایی برای کوه‌ها» نام دارد که در سال ۱۹۹۴ بیش از یک و نیم میلیون کاست فروش کرد. آهنگ گریه‌هایمان از همین آلبوم از معروف‌ترین آهنگ‌های کایا است.
آرامگاه ابدی احمد کایا