تاریخچه کمیته امداد
کمیته امداد دومین نهادی بود که پس از انقلاب اسلامی تاسیس شد. کمیته امداد در ۱۴ اسفند ۱۳۵۷ به فرمان روح الله خمینی با هدف ساماندهی و رسیدگی به وضعیت و امور معیشتی محرومان و نیازمندان کشور تأسیس شد. این نهاد ابتدا به صورت شورایی اداره می‌شد و یک نفر به عنوان سرپرست، مسئولیت امور اجرایی این نهاد را بر عهده داشت. پس از حدود ۱۰ سال در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۶۶ اولین اساسنامه این نهاد تصویب شد.
همان‌طور که گفته شد این نهاد ابتدا به صورت شورایی اداره می‌شد؛ «رضا نیری» در کنار افراد دیگری چون « حبیب الله عسگر اولادی» و «ابوالفضل حیدری» از اولین اعضای شورای مرکزی کمیته امداد بودند. نیری پس از مدت کوتاهی مسئولیت اجرایی و سرپرستی کمیته امداد را نیز بر عهده گرفت. رضا نیری عضو کمیته استقبال از خمینی و در شب اول ورود او مسئول پذیرایی و آماده کردن محل اقامتش بود. نیری به مدت ۲۷ سال رئیس کمیته امداد بود. او زمانی از این سمت کناره‌گیری کرد که ۷۰ سال داشت.
گرچه نیری سرپرست کمیته امداد بود؛ اما نقش «عسگر اولادی» نیز در این نهاد بسیار پررنگ بود. «پرویز فتاح» رئیس فعلی کمیته امداد در این باره می‌گوید: «ایشان از حضرت امام حکم و اختیاراتی را داشتند که حتی من همین الان آن اختیارات را ندارم. بنابراین اختیارات در این سال‌ها در شخص آقای عسگراولادی خلاصه می‌شد و ایشان نقش بزرگی در امور داشتند و بسیاری از مسائل، مستقیم زیر نظر ایشان اداره می‌شد و نه سرپرست امداد. اختیاراتی که امام و رهبری داده بودند، به شخص آقای عسگراولادی برمی‌گشت و بعد از فوت ایشان این اختیارات هم تمام شد. این اختیارات دیگر دست یک نفر نیست و هیئت امنا آن را مدیریت می‌کند و شکل امداد بیشتر شورایی شده است. آقای عسگراولادی نماینده امام و رهبری در امداد بودند؛ اما الان هیچ‌کدام از ما نماینده رهبری نیستیم».
حبیب الله عسگراولادی نماینده ولی فقیه در کمیته امداد بود
پس از نیری «حسین انواری» با تایید خامنه‌ای در ۱۳ اسفند ۱۳۸۵ سرپرست کمیته امداد شد. انواری در فروردین ۱۳۹۴ از سرپرستی کمیته امداد کنار گذاشته شد و «پرویز فتاح» در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۹۴ با حکم خامنه‌ای به ریاست کمیته امداد انقلاب اسلامی منصوب شد. البته انواری همچنان یکی از اعضای هیئت امنا کمیته امداد باقی ماند.
فتاح از افراد نزدیک به آیت الله خامنه‌ای محسوب شده و پیش‌تر در پست‌هایی چون وزیر نیرو در دولت نهم، جانشین قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا و مدیرعامل بنیاد تعاون سپاه بوده است.
فساد در کمیته امداد
در اسفند ۱۳۹۳ بود که خبر اختلاس ۱۲ میلیارد ریالی کمیته امداد واحد تویسرکان منتشر شد. انواری ضمن تایید این خبر گفت: «این اختلاس به صورت قطره‌چکانی از دوـ سه سال گذشته صورت گرفته و در سطح کارشناسی بوده است».
با توجه به گفته‌های انواری، این اختلاس در مدت دو تا سه سال صورت گرفته است که به صورت میانگین در مدت ۳۰ ماه، یک میلیارد و دویست میلیون تومان از کمیته امداد تویسرکان اختلاس شده است. به عبارت دیگر حدود ۳۰ ماه به طور میانگین ماهانه ۴۰ میلیون تومان از این نهاد و آن هم، تنها در یک شهر اختلاس شده است!
رئیس وقت کمیته امداد همچنین با در میان کشیدن نهاد رهبری – و احتمالا برای تبرئه کمیته امداد – گفت: «حساب‌های کمیته امداد علاوه بر دستگاه‌های نظارتی و اطلاعاتی توسط دفتر رهبری نیز حسابرسی می‌شود. در این صورت امکان خطا بسیار کاهش یافته و ما تاکنون حساب‌های مقبولی داشته‌ایم».
منبع درآمد
منبع درآمد کمیته امداد به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: بودجه دولتی کمیته امداد و کمک‌های مردمی. کمیته امداد مانند بسیاری از سازمان‌های دیگر یک ردیف بودجه سالیانه دارد که دولت موظف به پرداخت آن است. فتاح اعلام کرد ردیف بودجه کمیته امداد برای سال ۹۸ با ۱۲ درصد افزایش نسبت به سال قبل به هشت هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان رسید. بودجه سال ۹۷ کمیته امداد به منظور کاهش فقر مطلق ۷ هزار میلیارد تومان بود و سال ۹۶ این رقم ۴ هزار میلیارد تومان بود.
اما کمک‌های مردمی نیز بخش قابل توجهی از درآمد کمیته امداد را شامل می‌شود. بنا به اعلام خود کمیته امداد، در سال ۱۳۹۶ مردم در قالب‌های مختلف بیش از ۱۴۸۰ میلیارد تومان به کمیته امداد کمک کرده‌اند. این مبلغ در سال ۱۳۹۵ هزار و ۴۷۵ میلیارد تومان بوده است. فتاح نیز در گفتوگویی اعلام کرد درآمد کمیته امداد از کمک‌های مردمی در سال ۱۳۹۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بوده است.
کمیته امداد درآمدهای سالانه کلانی دارد
درآمد کمیته امداد کجا خرج می‌شود
پرویز فتاح در گفتوگویی در سال ۱۳۹۵ گفت اکنون به معنای واقعی که کسی نیازمند نان و خوراک باشد در کشور وجود ندارد و از این مسئله رد شده‌ایم.
این در حالی است که به گفته ایشان در همان سال به طور میانگین به هر خانواده تحت پوشش ۷۵ هزار تومان پرداخت می‌شد که این مبلغ برای خانواده‌های تک‌نفره ۵۳ هزار تومان و برای خانواده‌های پنج‌نفره به بالا ۱۰۰ هزار تومان بود. جای پرسش است که چگونه این رقم می‌تواند نان شب و خوراک این خانواده‌ها را پوشش دهد که فتاح با اطمینان می‌گوید هیچ خانواده محتاج نان شب در ایران نداریم!
«محمد مخبر دزفولی» – رییس ستاد اجرایی فرمان امام – در سال ۹۶ گفته بود که ۱۲ میلیون تن در ایران «زیر خط فقر مطلق» به سر می‌برند. به گفته او این جدا از ۲۵ تا ۳۰ میلیون ایرانی است که زیر خط نسبی فقر هستند. فقر مطلق دقیقا به زبان ساده اشاره به احتیاج به نان شب دارد. مسئله‌ای که پرویز فتاح آن را انکار می‌کند!
نکته جالب توجه در این میان این است که علی‌رغم چنین فقری مقامات کمیته امداد به صراحت اعلام می‌کنند که در درگیری میان ارمنستان و آذربایجان، محموله‌هایی برای آوارگان این درگیری از طرف کمیته امداد ارسال شده است.
در خرداد ۹۷ نیز فیلم‌هایی منتشر شد که حاکی از کمک گسترده کمیته امداد به فلسطینی‌ها و اهالی غزه بود. انتشار عکس‌ها و فیلم‌ها در شبکه‌های اجتماعی با خشم مردم همراه بود که در نهایت کارزاری با عنوان «نه به کمیته امداد» در شبکه‌های اجتماعی آغاز شد که مردم را به ندادن صدقه به صندوق‌های این نهاد تشویق می‌کرد و مردم با ارسال تصاویری از «انداختن صندوق صدقات به سطل زباله» با این کارزار همکاری می‌کردند.
رئیس کمیته امداد در واکنش به این کارزار گفت: « مردم ما طرفدار مقاومت و به‌خصوص فلسطین هستند؛ علاقه دارند به صندوق‌های مخصوص در نظر گرفته شده کمک کنند و شرعا کمیته امداد موظف است در همان راه هزینه کند؛ اما رسانه‌های معاند چون ضد مقاومت و جیره‌خوار اسرائیل هستند طبیعی است که به خاطر کمک خانواده‌های فلسطینی ناراحت شوند و کمپین (نه به صندوق صدقات) راه اندازی کنند.»
فتاح مدعی است که پولی «از کمک‌های مردم» خرج کشورهای دیگر نمی‌شود. او در خرداد ۹۷ گفته بود: « قول داده‌ایم که همچون گذشته هیچ پولی از کمک‌های مردم، در خارج از مرزهای ایران اسلامی مصرف نشود و بر این وعده خود صادق بوده‌ایم و خواهیم ماند». او گفت صندوق کمک به مردم غزه و فلسطین و کشورهای دیگر از صندوق‌های کمک مردمی که خرج مردم ایران می‌شوند، جداست و آن کمک به فلسطین ناشی از کمک مردم به نیت خود فلسطین بوده است.
تصویری بدون شرح!
قاسم شعله سعدی، نماینده پیشین مجلس، درباره عدم اعتماد مردم به کمیته امداد گفت: « اوایل انقلاب مردم اعتماد بیشتری به این صندوق ها داشتند؛ وضع اقتصادی مردم هم بهتر بود. الان چون وضع اقتصادی مردم سخت شده است بر مردم، حساسیتشان بیشتر شده است و لذا پرس‌و‌جوی بیشتری می‌کنند. از آن طرف هم چون شفاف‌سازی نمی‌شود، اطلاع‌رسانی دقیق هم نمی‌شود و به لحاظ قانونی امکان تحقیق و تفحص راجع به این نهادها که زیرمجموعه آقای خامنه‌ای است وجود ندارد؛ بنابراین این محدودیت‌ها مردم را دچار تردید می‌کند.»
عدم پاسخگویی و مبهم بودن فعالیت‌ها و درآمدهای کمیته امداد به حدی است که سلمان خدادادی، نماینده و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، ضمن تایید بی‌اعتمادی مردم نسبت به کمیته امداد می‌گوید مردم نمی‌دانند کمیته امداد پول‌ها را چگونه خرج می‌کند. خدادادی همچنین کمیته امداد را متهم می‌کند که درآمد این نهاد از صندوق صدقات بیش از آن چیزی است که این نهاد اعلام می‌کند.
اما رییس کمیته امداد مقصر کاهش اعتماد مردم به این نهاد را خود مردم می‌داند. فتاح در گفتوگویی در پاسخ به چرایی کاهش اقبال مردم به صندوق صدقات و سرقت از این صندوق‌ها را عامل بی‌اعتمادی مردم دانست و گفت: «این ایراد به ما برنمی‌گردد و نوعی آسیب اجتماعی است. افرادی که به صندوق‌ها دستبرد می‌زنند، اکثرا معتادان و بی‌خانمان‌ها هستند که اماکن عمومی را دچار خدشه اجتماعی کرده‌اند و این مناظر اصلا برای کشور و نظام خوب نیستند. این موضوع باید تبدیل به یک جرم شده و با آن برخورد شود».
شاید یکی از عوامل عدم استقبال مردمی از کمیته امداد، خرج پول مردم ایران در کشورهای منطقه باشد. نظر مسئولان کمیته امداد چیست؟!