محمدعلی رجایی کمتر از یک ماه رییس جمهور ایران بود. بر اثر انفجار بمب در هشتم شهریور در دفتر نخست وزیری، رجایی، محمدجواد باهنر(نخست وزیر) و برخی دیگر از مقامات وقت درجا کشته شدند. مانند دور پیشین که پس از عزل بنی صدر، شورای موقت ریاست جمهوری تشکیل شده بود، این بار نیز در فقدان رییس جمهور، شورای ریاست جمهوری برای اداره امور کشور تشکیل شد که این بار متشکل از هاشمی رفسنجانی – رییس مجلس شورای اسلامی – و عبدالکریم موسوی اردبیلی – رییس دیوان عالی کشور – بود. این شورا در ۱۱ شهریور «محمدرضا مهدوی کنی» را به عنوان نخست وزیر به مجلس پیشنهاد می دهد. مجلس شورای اسلامی نیز سریعا تصمیم گرفت جای نخست وزیر مفقود را پر کند و با رای اکثریت قاطع به مهدوی کنی، به نخست وزیری او مشروعیت می دهد.

آیت الله خمینی مهدوی کنی را موظف کرد هرچه زودتر مقدمات انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری را فراهم کند. در ۲۱ شهریور، وزارت کشور دستور برگزاری انتخابات مجلس را صادر می کند. تاریخ برگزاری انتخابات ۱۰ مهر اعلام می شود. ۴۴ نفر در این دور از انتخابات به عنوان داوطلب ریاست جمهوری ثبت نام کردند. شورای نگهبان صلاحیت ۳۹ تن از داوطلبان را رد می کند و پنج نفر را به عنوان افراد صاحب صلاحیت برای کاندیداتوری ریاست جمهوری معرفی می کند: «علی اکبر پرورش»، «سیدرضا زواره ای»، «سیدعلی خامنه ای»، «حسن غفوری فرد» و «محمدرضا مهدوی کنی». این نکته نیز لازم به یادآوری ست که در این دور از انتخابات بود که بالاخره جواز ورود روحانیت به عرصه ریاست جمهوری از سوی آیت الله خمینی صادر شد. در دو دور قبلی آیت الله خمینی تمایلی به ریاست جمهوری روحانیون نداشت.  

محمدرضا مهدوی کنی (سمت راست تصویر)، در فاصله ترور محمدجواد باهنر و نخست وزیری میرحسین موسوی، نخست وزیر جمهوری اسلامی بود.

آیت الله خمینی در دوم مهرماه در یک پیام انتخاباتی مهم، حضور در انتخابات ریاست جمهوری را از «واجبات» و «فرایض» می داند و شرایط رییس جمهور اصلح را از دیدگاه خود بر می شمارد: « رأی خود را به شخصی که متعهد به اسلام و خدمتگزار به ملت و کشور و حامی مستضعفان و دارای بصیرت در امر دین و دنیا و منزّه از گرایش به شرق و غرب و مکتبهای انحرافی و دارای دید سیاسی است، بدهید.» شرایط سیاسی کشور نیز آن اندازه متشنج و حساس بود که «سیدحسین موسوی تبریزی» – دادستان کل کشور – رسما اعلام کرد که کسانی که در روز انتخابات، «رعب و وحشت» ایجاد کنند، «بلافاصله اعدام خواهند شد.»

قبل از برگزاری انتخابات و رای گیری نیز، محمدرضا مهدوی کنی به نفع خامنه ای انصراف داد. همانطور که حدس زده می شد و با توجه به حمایت قاطع اکثریت گروه ها، چهره ها و حتی نامزدهای ریاست جمهوری از خامنه ای، او توانست اکثریت آرا را از آن خود سازد و با کسب نزدیک به ۱۶ میلیون رای از نزدیک به ۱۷ میلیون شرکت کننده، صاحب ۹۵ درصد آرا شود. علی اکبر پرورش به عنوان نفر دوم تنها نزدیک به ۳۵۰ هزار رای کسب کرد.

تبلیغات انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری

 سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری را در هرحالتی می توان برد حزب جمهوری اسلامی دانست؛ چه آنکه هر پنج نامزد تاییدصلاحیت شده از اعضای حزب جمهوری اسلامی بودند. از این رو کاملا قابل انتظار بود که شعار نامزدها کاملا در یک مسیر مشخص و هدفمند حرکت کند. اما مساله از این هم فراتر رفت و نامزدها عملا به حمایت از یک نامزد خاص پرداختند. نامزدهای ریاست جمهوری در تبلیغات تلویزیونی خود عملا به نفع علی خامنه ای نیز تبلیغ می کردند و به عنوان مثال زواره ای گفت: « بدون رودربایستی، برادر عزیزمان آقای خامنه ای را از شخص خودم اصلح تر می دانم و خودم به او رای می دهم.» علی اکبر پرورش نیز «بهترین فرد در این مقطع برای ریاست جمهوری» را «حضرت حجت الاسلام والمسلمین خامنه ای» دانست. حسن غفوری فرد نیز خامنه ای را «مرد محراب و مسلسل»، «فرزند راستین علی» و «شهید زنده» دانست که «صالح ترین فرد برای ریاست جمهوری» است و خود او سال ها «افتخار کسب فیض از محضر او» را داشته است. با این وجود، بد نیست مروری بر سخنان انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری داشته باشیم؛

حسن غفوری فرد در 1322 در تهران متولد شد. در ایران و آمریکا فیزیک خواند و تا مقطع دکترا پیش رفت. در اولین مجلس شورای اسلامی، نماینده تهران بود و بعد در کابینه محمدجواد باهنر و محمدرضا مهدوی کنی، وزیر نیرو شد. او در تبلیغات تلویزیونی، علت کاندیداتوری خود را در این دانست که یک «سرباز انقلاب» همیشه باید آماده دفاع از انقلاب اسلامی در همه عرصه ها باشد. او انقلاب اسلامی را «تجسم و تبلور اراده خداوندی» دانست.

علی اکبر پرورش در ۱۳۲۱ در اصفهان به دنیا آمد. چندسال تحصیل علوم دینی و لیسانس ادبیات فارسی در دانشگاه اصفهان و فوق لیسانس کارآموزی دبیری، مجموع تحصیلات حوزوی و دانشگاهی او محسوب می‌شد. او عضو مجلس خبرگان قانون اساسی نیز بود و در انتخابات مجلس اول شورای اسلامی نیز به عنوان نماینده مردم اصفهان برگزیده شد و عضو هیئت رییسه مجلس بود. او در سخنان خود از اینکه مقام ریاست جمهوری، تشریفاتی جلوه داده شود انتقاد کرد و اصل 113 را حجتی دانست بر اینکه یکی رییس جمهور وظیفه ای بسیار مهم برعهده دارد. این اصل به همان وظیفه «تنظیم روابط قوای سه گانه» اشاره می کرد. او رییس جمهور را «عالی ترین مقام کشور پس از رهبر» دانست و او را «مسئول اجرای قانون اساسی» دانست.

سیدرضا زواره ای در سال 1317 در روستایی در قزوین متولد شد. با ورود به دانشسرا، چندین سال معلمی کرد و پس از آن با تحصیل در رشته حقوق قضایی، وکیل دادگستری شد. پس از انقلاب اسلامی، مدتی دادستان انقلاب بود و سپس در وزارت کشور مشغول به کار شد. در مجلس اول شورای اسلامی نیز نماینده مجلس بود. رضا زواره ای بر خلاف پرورش، رییس جمهور را در قانون اساسی، مقامی تشریفاتی دانست که مهم ترین وظیفه اش انتخاب نخست وزیر و وزراست،اما در عین حال، این وظیفه رییس جمهور را حساس و مهم برشمرد. زواره ای «مساله امنیت داخلی» و توجه به آن را نیز دارای اهمیت خاص خود دانست.

سیدعلی خامنه ای در سال 1318 در مشهد متولد شد. در مشهد و قم به تحصیلات حوزوی پرداخت. فعالیت سیاسی را از همان سال های قبل از انقلاب آغاز کرد و چندین مرتبه بازداشت و زندانی شد و یک مرتبه نیز به ایرانشهر در بلوچستان تبعید شد. خامنه ای پس از انقلاب اسلامی به عضویت شورای انقلاب در آمد. مدتی معاون «مصطفی چمران» در وزارت دفاع در دولت موقت بازرگان بود. امامت جمعه تهران، عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی، نمایندگی مجلس اول شورای اسلامی و سرپرستی سپاه پاسداران از جمله مسئولیت های محوله به او، قبل از آغاز دوران ریاست جمهوری بود.

خامنه ای اولین رییس جمهور روحانی در جمهوری اسلامی ایران بود

 خامنه ای در تبلیغات تلویزیونی، جان سالم بدر بردن خود از حادثه تروریستی دو ماه پیش را به دلیل «توجه خدای بزرگ» دانسته که او برای «انجام رسالت های سنگین» حفظ کرد و از آرزوی خود برای «خرج عمر بازیافته در میدان های دشوار و سخت» گفت. او انگیزه خود از ریاست جمهوری را، به دو دلیل «احساس وجدانی تعهد» و نیز «طلب و خواست و اظهار مردم» دانست. خامنه ای همچنین تاکید کرد که سیاست های اقتصادی باید به سمت «محرومان و دورافتادگان» تغییر جهت بدهد. او یادآور شد که «طاغوت زدایی» از همه عرصه ها باید صورت بگیرد و در امور غیراقتصادی هم باید جانب «محرومان» گرفته شود.

رئوس برنامه های انتخاباتی خامنه ای در عرصه داخلی را می توان به این ترتیب برشمرد؛

سیاست‌های اقتصادی باید به سمت حمایت از مستضعفان و دور افتادگان از مرکز حرکت کند/ طاغوت‌زدایی از همه‌ی شئون زندگی ملت و از بین بردن فرهنگ طاغوتی/ کشف و به کارگیری تمام استعدادهای انسانی در همه‌ی میدان‌ها از تکنیک تا هنر./ ایجاد محیط امن اجتماعی تا ارگان‌های دولتی بتوانند کارشان را انجام دهند/  امنیت اجتماعی، قضایی و امنیت کامل محیط کاری/ همه کسانی که وفادار به جمهوری اسلامی هستند و نظام را قبول دارند با هر اندیشه و تفکری بتوانند آزادانه زندگی کنند و کسی به آنها تعرض نکند.