برای گذار به دموکراسی نیاز به توانمندی نظری و تجربی، آموزش و بازیابی گفتمان‌های «آزادی محور» است. بدین منظور باید ارزش‌ها و نگرش‌های دوره گذشته به‌ویژه گفتمان «عدالت‌محور» نقد شوند. نسلی که انقلاب و خشونت را می‌ستود و مقدس می‌شمرد برای ساخت جامعه نو و ایده‌آل خود، ویرانی نظم حاکم را پیش‌شرط قرار می‌داد تا به اصطلاح بر خرابه‌های نظم کهنه، نظمی نو بنا کند. اما در پس این تصور، بر خرابه‌های نظم قدیم، نظمی خشن و واپسگراتر سلطه یافت؛ و نه تنها برخی از دستآوردهای پیش از انقلاب از بین رفت بلکه پیشگامان گفتمان «عدالت محورِ» انقلاب، خود نخستین قربانیان آن بودند.
پس از این تجربه، انقلاب، خشونت، براندازی و فروپاشی نهادهای جامعه با ادعا و وعده نوسازی جامعه‌ای انقلابی، کم و بیش جای خود را به عقلانیتِ ساخت تدریجی جامعه و پرهیز از خشونت داد، و نگرش «دگرگونی جامعه‌محور» جای «دگرگونی دولت‌محور» را گرفت. اما می‌بایست چند دهه می‌گذشت تا به فاجعه‌بار‌بودن خشونت و انقلاب و ویرانی نهادهای جامعه پی برده شود.
برای گذار به آزادی و دموکراسی لازم است کژاندایشی‌های گذشته به طور اساسی نقد شوند تا بار دیگر تجربه شکست‌خورده تکرار نگردد. کژاندیشی غرب‌ستیزیِ رایج و تخیلات عدالت‌طلبی جهانی، به جای تمرکز بر خواسته‌ای مشخصِ ملی و همکاری‌های بین‌المللی، و استفاده از تجارب و دستآوردهای تمدن مدرن، سرآخر جامعه ایران را به انزوای جهانی، دشمنی با جوامع دیگر و عقب‌ماندن از کشورهای هم‌طراز خود سوق داد. این کژاندیشی همزمان زمینه را برای سلطه نیروهای واپس‌گرای مذهبی طالب ولایت مطلقه فقیه بر جامعه هموار کرد حکومتی که در پناه دستگاه نظامی و امنیتی با هرگونه اصلاحات اجتماعی مقابله می‌کند.
جهان امروز نسبت به زمانی که انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ رخ داد بسیار تغییر کرده است. ارزشهای جهان‌شمول تمدن مدرن مانند حقوق بشر، آزادی، و برابریِ حقوق شهروندی، ضرورت ساخت تشکل‌های جامعه مدنی به عنوان پیش‌شرط‌های دموکراسی، بیش از پیش برجسته شده‌اند. بخش بزرگی از نسل جوان، طبقات میانی، شهرنشین و تحصیلکرده امروز انتظار متفاوتی از کیفیت زندگی دارند. برای آن‌ها آزادی و آزاد زیستن، و استقلال اراده و حق انتخاب بدون سلطه قدرت‌های خارجی و داخلی به بزرگ‌ترین ارزش و خواست بدل شده است.
استقلال و آزادی مردم و جامعه در گرو حاکمیت مردم بر سرنوشت خود است، نه در قطع رابطه با جوامع پیشرفته غرب و انزوای جهانی کشور به بهانه استقلال. حکومت اسلامی زیر شعار«نه غربی، نه شرقی»، ضمن دشمنی عمیق با ارزشهای مدرن غرب، تکیه‌گاه جهانی خود را بر دیکتاتوری روسیه و چین بنا نهاده است.
«درباره دموکراسی و توسعه در ایران» را به رایگان دانلود کنید و بخوانید!