معلمی روستازاده است که خود طعم تلخ ازدواج زودهنگام را گذرانده است ولی این شانس با او بود که بتواند علی‌رغم ازدواج زودهنگام، تحصیل را نیز تجربه کند؛ ولی تاکید می‌کند که تحصیل و ازدواج زودهنگام، تقریبا جمع‌شدنی نیستند: «شانس به من روی خوش نشان داد كه با بزرگتر شدن اجازه تحصیل یافتم و معلم شدم اما شمار دخترانی چون من در مناطق روستایی سملقان و راز و جرگلان، كه سابقه تدریس در آن را دارم، حتی به اندازه انگشتان یك دست هم نیست».

از دختری به نام شیرین نام می‌برد که علی‌رغم اینکه درسخوان و باهوش بود ولی دیگر ناگهان به مدرسه نیامد. از پی شیرین رفت و دریافت که این دختربچه با فردی که جای پدر اوست ازدواج کرده است و تحصیل نیز عملا هیچ شد. شیرین تنها دختری نیست که در مناطق مختلف ایران به چنین سرنوشت نامطلوبی مبتلا شده است. به گفته همین معلم این مسئله در روستاهای این اطراف یک روال عادی است و دختران در سن ۲۵ سالگی عملا تبدیل به یک پیرزن می‌شوند که چندین کودک باید بزرگ کنند. 

درواقع  آنچه که رد و انکار آن سخت است، ترک تحصیل گسترده‌ای است که در ایران رواج دارد و خصوصا در میان دختران شایع است. در اوایل سال جاری، سرپرست وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد که ۲۴ درصد از بازماندگان از تحصیل در مناطق محروم هستند. باید دید چند درصد از این آمار را دختران محروم از تحصیلی تشکیل می‌دهند که در چنگان بحران اقتصادی موجود، متاسفانه تعدادشان رو به افزایش است.

همین در سال ۱۳۹۷ بود که معاون وقت آموزش وزارت آموزش و پرورش، تاکید کرد بیش از ۱۵۱ هزار دختر در سال تحصیلی ۹۷ – ۹۶ از تحصیل بازماندند. او چرایی این مسئله را ناشی از فاصله زیاد مدارس از روستاها، فقر فرهنگی و نیز ازدواج زودهنگام دختران دانست.

شاید علت آخر را بتوان یکی از مهم‌ترین‌ علل ترک تحصیل دختران در ایران دانست؛ چنانکه به گفته سازمان ثبت احوال در فاصله چهارساله بین ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴، سالانه بیش از ۲۰۰ کودک زیر ۱۰ سال – فقط زیر ۱۰ سال – به ازدواج زودهنگام تن دادند. کودکانی که در سنین زیر ۱۸ سال که در معیارهای امروزی، سنین کودکی محسوب می‌شوند خارج از این محاسبه جای می‌گیرند. تازه باید توجه کرد که این ازدواج‌های ثبت شده در محافل قانونی‌ست.

ازدواج‌زودهنگام یکی از اصلی‌ترین عوامل ترک تحصیل دختران است

درواقع ادعایی که اینجا در این مجال کوتاه مطرح می‌کنیم نسبتی‌ست که بین ترک‌تحصیل و ازدواج زودهنگام وجود دارد و اساسا این دو در نسبتی مستقیم با یکدیگر هستند و اولی را شاید بتوان معلول دومی دانست. از باب یادآوری مجدد اینجا هم ذکر می‌شود که ازدواج زودهنگام یعنی: «هر ازدواجی که در سنین زیر ۱۸ سالگی صورت گرفته، در صورتی که دختر از نظر جسمی، فیزیولوژیکی و روانی برای ازدواج و فرزندآوری آماده نیست».

در تحقیقی دانشگاهی تاکید شده است که پندارها و عواملی چون «ارزشمندی ازدواج، فواید ازدواج زودهنگام، نگرانی والدین از پیامدهای پاسخ منفی به خواستگار، نگرانی از حرف‌های مردم، عبرت از دختران مجرد (بالای ۳۰ سال)، تقاضای فراوان برای ازدواج با دختران نوجوان، نگرانی والدین از فرار دختربچه و به خطر افتادن آبرو و ضعف مالی» از جمله دلایلی‌ست که موجب می‌شود دختران کم‌سن‌و‌سال، عمدتا مجبور به ترک تحصیل شده و ازدواج کنند.

این در حالی‌ست که به شهادت پژوهش‌های مختلف، دخترانی که در سن پایین مجبور به ازدواج می‌شوند، به علت عدم آموزش لازم برای زندگی، و عدم اعتماد بنفس، از قدرت تصمیم‌گیری بالایی در زندگی شخصی خود برخوردار نیستند.

اگر به پیامدهای منفی ازدواج زودهنگام آگاهی وجود داشته باشد، حجم انبوه این مشکل باید به صورت جدی، نگرانی‌های فعالان را افزایش دهد. «رضوان حکیم‌زاده» – معاون وزارت آموزش و پرورش – تاکید می‌کند که در خیلی از استان‌های مرزی، نرخ پوشش دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه حدود ۵۰ درصد است؛ یعنی ۵۰ درصد دخترانی که باید درس بخوانند در دبیرستان‌ها حضور ندارند. او این میزان را «تکان‌دهنده» توصیف می‌کند و یک علت این ترک تحصیل را «ازدواج زودهنگام» می‌داند.

درواقع خود مسئولان آموزشی کشور، پیشگام بیان این نکته هستند که ازدواج زودرس یکی از عوامل ترک تحصیل گسترده دختران است که این، خود موجب به وجودآمدن مشکلات دیگر است. «فرحناز مینایی‌پور» – مدیر کل زنان آموزش و پرورش – می‌گوید: «۱۹درصد دختران ایرانی از سال دوم متوسطه ترک تحصیل می‌کنند. ترک تحصیل دختران در این مقطع نشان از فقر اقتصادی و فرهنگی، جلوگیری پدرومادرها و ازدواج زودرس آنان دارد».

با وجود اینکه چهره‌های مذهبی معمولا تشویق‌کننده ازدواج زودهنگام دختران هستند و به مسائلی همچون تحصیل و آموزش دختران کم‌توجهی نشان می‌دهند ولی این مسئله آن اندازه جنبه‌ سنگین دارد که حتی برخی از چهره‌های مذهبی نیز به واکنش تشویق می‌شوند. چنانکه روحانی اهل تایباد می‌گوید: «ه «ازدواج زودهنگام دختران از عوامل ترک تحصیل آنان است و جامعه باید بپذیرد که سن ازدواج دختران جهت داشتن آمادگی فکری و روحی، به حداقل ۱۸ سال افزایش‌ یابد. به گفته او: «ترک تحصیلی حدود ۳۰۰ دانش‌آموز در شهرستان کوچکی مثل تایباد جای نگرانی دارد، باید بررسی شود اگر مشکل اقتصاد است، خیرین ما می‌توانند با قدرت وارد کار شوند»