مسئله سهمیه‌ها در ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی همیشه بحث‌برانگیز بوده است. ولی این بحث‌برانگیزی بیشتر سهمیه خانواده شهدا، ایثارگران، و رزمندگان را در بر می‌گیرد و کمتر به یک رانت بزرگ دیگر آموزشی اشاره می‌شود؛ سهمیه فرزندان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها.
«محمد اسماعیل سعیدی» – نماینده تبریز در مجلس شورای اسلامی – تغییر رشته برخی از فرزندان اعضای هیات علمی از دامپزشکی به پزشکی را تایید می‌کند و آن را نشانه «تبعیض آشکار» می‌داند: «طبق شنیده‌ها در برخی از استان‌ها، فرزندان اعضای هیات علمی که در رشته‌ی دامپزشکی پذیرش شده بودند، به دلیل فرزند هیئت علمی بودن، با تغییر رشته در رشته‌ی پزشکی ادامه تحصیل می‌دهند، البته بنده نمی‌دانم این جریانات صحت دارد یا نه! ولی وقوع چنین مواردی نشان دهنده‌ی تبعیض آشکار است و به هیچ عنوان قابل قبول نیست».
«محمد باقرزاده» – خبرنگار- در توییتر خود درباره ادعای بالای محمد اسماعیل سعیدی توضیح بیشتری نوشت و گفت: «تنها در یک سال (سال ۹۶)، ۱۳۴ نفر از فرزندان اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد، با امتیاز فرزند هیات‌علمی‌بودن از دامپزشکی به پزشکی تغییر رشته دادند».
نکته جالب‌توجه این است که این سهمیه و در واقع رانت آموزشی تاکنون چندین بار بر اساس شکایت سازمان بررسی کل کشور و با حکم دیوان عدالت اداری لغو شده است ولی باز به واسطه اصرار وزارت علوم در هیئت دولت طرح و تصویب شد. این خود نشان می‌دهد که این رانت آموزشی حتی در خود جمهوری اسلامی نیز منتقدان جدی دارد. چنانکه در بالا واکنش نماینده تبریز به این مسئله دیدیم.
درباره جزییات و چگونگی اعطای این رانت آموزشی به فرزندان اعضای هیئت‌های علمی، یک متخصص آموزش می‌گوید: «طبق مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، فرزندان اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌ها، چنانچه در آزمون کنکور ۹۰ درصد نمره یک رشته را کسب کنند، می‌توانند برای انتقالی به هر دانشگاهی اقدام کنند؛ حتی دانشگاهی که پدرشان در آن تدریس می‌کند! همچنین طبق این مصوبه فرزندان هیئت علمی با کسب ۹۲/۵ نمره آخرین نفر پذیرفته‌شده در سهمیه آزاد، می‌توانند حتی تغییر رشته دهند».
فقدان عدالت آموزشی در ایران، صدای مقامات جمهوری اسلامی را هم در آورده است
رسانه‌های نزدیک به جریان اصلی قدرت در ایران – مانند سایت تابناک – از دانشجویی می‌گویند که با کسب رتبه ۱۰ هزار توانسته بود در دانشگاه‌های یکی از شهرستان‌ها در رشته دامپزشکی قبول شود ولی توانست به واسطه عضویت پدرش در هیئت علمی دانشگاهی، به دانشگاه یکی از شهرهای بزرگ بیاید و رشته خود را نیز به پزشکی تغییر دهد.
این مسئله همانطور که آمد در میان مقامات جمهوری اسلامی نیز منتقدان جدی دارد. چنانکه «محمدرضا فراهانی» – معاون وقت وزارت بهداشت – درباره مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در زمینه این سهمیه گفته بود: « درباره مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برای سهمیه فرزندان اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌ها انتقادهای بجایی مطرح است. براساس این مصوبه، چنانچه فرزندان اعضای هیئت علمی ۹۰ درصد نمره یک رشته را کسب کنند، می‌توانند رشته مورد پذیرش را تغییر و حتی به دانشگاهی که پدرانشان در آن هستند، انتقال پیدا کنند که البته با تمام احترامی که برای همکاران هیئت علمی قائل هستم، این قانون را نوعی تبعیض می‌دانم». مصوبه سال ۱۳۸۹ مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره چگونگی نقل و انتقال فرزندان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها را می‌توانید در این‌جا بخوانید.
نکته‌ای که جالب توجه است این است که با توجه به نفوذ و قدرت تصمیم‌گیری اعضای هیئت‌های علمی دانشگاه‌ها، دایره این رانت و تبعیض آموزشی گسترده‌تر هم می‌شود. چنانکه دانشگاه‌هایی چون صنعتی شریف، دانشگاه تهران یا پلی‌تکنیک، در دهه ۸۰ شمسی قانونی را تصویب کردند که به واسطه آن اگر فرزندان اعضای هیئت‌های علمی در دوره‌ای قبول شوند که نیازمند پرداخت شهریه باشد (مانند دوره شبانه)، تا ۵۰ درصد به آنان تخفیف داده خواهد شد. این مصوبه درون دانشگاهی را دیوان عدالت در سال ۹۱ کلا باطل اعلام کرد.
برای فرزندان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها که از این رانت‌های خاص برخوردار می‌شوند تعبیر «استادزاده» استفاده می‌شود؛ تعبیری که خیلی زود عنوان «آقازاده» را به ذهن متبادر می‌کند. از استاد‌زاده‌گان باید پرسید: «گیرم پدر تو بود فاضل / از فضل پدر تو را چه حاصل؟»