جایزه‌های جهانی که نصیب خود کرده است بسیار است. یکی از مهم‌ترین‌هایش همین جایزه بهترین فیلم بخش «نوعی نگاه» هفتادمین جشنواره فیلم کن است که به فیلم «لِرد» تعلق گرفته. سهمش اما در داخل کشور زندان بوده و محدودیت و محرومیت و توقیف گذرنامه.
محمد رسول‌اف کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده ایرانی در سال ۱۳۵۱ در شیراز به دنیا آمد. او فارغ‌التحصیل رشته جامعه‌شناسی از دانشگاه شیراز است و دوره تدوین را در دانشگاه سوره سپری کرده است. از فیلم‌های او می‌توان به گاگومان، جزیره آهنی، باد دبور، کشتزارهای سپید، به امید دیدار، دستنوشتهها نمی‌سوزند و ِلرد اشاره کرد.
او که در جشنواره‌های خارجی جوایز بسیاری را از آن خود کرده است پس از حوادث انتخابات مناقشه‌برانگیز سال ۱۳۸۸ به همراه جعفر پناهی، دیگر کارگردان شهیر ایرانی، در حال تهیه فیلمی بود که توسط ماموران امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت شد. رسول‌اف دوشنبه شب دهم اسفندماه ۱۳۸۸ در حال فیلمبرداری صحنه‌هایی از فیلمش بود که دستگیر و روانه زندان شد. او پس از محاکمه‌ای که در آذرماه ۱۳۸۹ صورت گرفت به شش سال حبس محکوم شد که از این میزان پنج سال آن به اتهام «اجتماع و تبانی به منظور اقدام علیه امنیت ملی» و یک سال آن با اتهام فعالیت تبلیغی علیه نظام صورت پذیرفت. در محکومیت او ۲۰ سال محرومیت از فیلم‌سازی نیز وجود داشت.
پوستر فیلم لِرد
این کارگردان سینما در دادگاه تجدید‌نظر از اتهام اقدام علیه امنیت ملی تبرئه شد و در نهایت حکم زندان او به یک سال کاهش پیدا کرد. پاسپورت او اما در دست حکومت گروگان بود.
رسول‌اف در سال ۲۰۱۰ فیلم «به امید دیدار» را ساخت که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و توانست جایزه بهترین کارگردان در بخش «نگاه دیگر» جشنواره کن ۲۰۱۱ را به خود اختصاص دهد. او به جشنواره کن دعوت شده بود اما گذرنامه نداشت.
گذرنامه او اما چند روز قبل از شروع جشنواره کن از توقیف درآمد اما نتوانست در جشنواره حضور پیدا کند چرا که می‌بایست از چند مرجع قانونی دیگر برای دریافت گذرنامه‌اش اقدام می‌کرد که زمان برگزاری جشنواره سپری شد.
رسول‌اف در سال ۲۰۱۳ فیلم «دستنوشتهها نمی‌سوزند» را ساخت که برای اولین بار در جشنواره کن به نمایش درآمد و برنده جایزه فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم شد. داستان این فیلم درباره قتل‌های زنجیره‌ای و کشتار نویسندگان ایرانی و ماجرای اتوبوس حامل تعدادی از نویسندگان ایرانی بود که در مسیر ارمنستان قرار بود به ته دره پرتاب بشوند.
پس از ساخت و نمایش این فیلم بار دیگر گذرنامه و وسایل شخصی محمد رسول‌اف در شهریورماه ۱۳۹۲ در فرودگاه توقیف شد. تجربه زندان و توقیف گذرنامه و دیگر محدودیت‌هایی که از جانب حکومت بر رسول‌اف اعمال شد اما هیچ‌کدام عزم راسخ او را در بیان نظراتش سست نکرد و او همچنان مانند گذشته هنرمندی منتقد باقی ماند.
حمایت رسول‌اف از جنبش سبز
محمد رسول‌اف در پاسخ کسانی که سینمای او را سیاسی می‌دانند، نظر دیگری دارد. او می‌گوید که احساس نمی‌کند که فیلم سیاسی می‌سازد:
«احساس نمی‌کنم دارم فیلم سیاسی می‌سازم. موضوع خیلی ساده است، من همیشه داستان‌هایم را در اطرافم پیدا می‌کنم. معتقدم آدم‌ها اغلب محصول شرایط هستند. طبیعی است که شرایط شخصیت‌های داستان‌هایم را در واقعیت زندگی آن‌ها جستجو کنم. از طرفی من به موقعیت‌های خاص برای شخصیت‌های داستانی‌ام علاقه زیادی دارم اما وقتی می‌خواهم ریشه‌های موقعیت‌های پیش روی شخصیت‌های داستان را بیابم، اغلب به سنگ قدرت می‌خورم. این‌جا ست که باید راهی برای عبور از ممیزی پیدا کنم. قبل‌تر، برای گریز از ممیزی، ادبیات کهن ایران، که متاثر از شرایط اختناق، در فرم، به استعاره پناه برده بود، برایم الهام‌بخش شد. آن موقع دلم می‌خواست این فرم را از ادبیات کهن به عاریت بگیرم و آن را در سینما استفاده کنم. پیش از من کسانی مثل بهمن فرمان‌آرا یا فرخ غفاری در سینمای ایران این کار را به‌خوبی انجام داده بودند. دلم می‌خواست من هم آن را تجربه کنم. اما دستگاه ممیزی همان را هم بر نتابید. «گاگومان»، «جزیره آهنی» و «باد دبور» دچار ممنوعیت نمایش شدند. «کشتزارهای سپید» را به پایان رسانده بودم که تحولات اجتماعی سال هشتاد و هشت، منظر تازه‌ای برایم به جامعه گشود. جامعه‌ای که می‌خواست نقش تعیین‌کننده‌ای برای خودش داشته باشد، این بود که همان روزها، برای اولین بار داستانی به ذهنم رسید که جنبه‌های نمادین‌اش خیلی کمرنگ‌تر از کارهای قبلی‌ام بود. داستان یک خانواده چهار نفری که متاثر از شرایط نا‌آرام بعد از انتخابات می‌خواست در خودش به یک آرامش برسد. اما تناقض‌های زندگی روزمره و موقعیت‌های پیش روی شخصیت‌های داستان، وصول خواست این خانواده را در ابهام فرو می‌برد. موقع ساخت آن فیلم و در صحنه فیلمبرداری بود که به اتفاق همه همکارانم دستگیر شدیم و برخورد امنیتی و قضایی آن‌جا آغاز شد. …»
پوستر فیلم «دستنوشتهها نمی‌سوزند»
رسول‌اف می‌گوید آن‌ها که فیلم او را سیاسی می‌دانند یک نکته مهم را فراموش می‌کنند و آن این‌که در شرایط موجود ایران چه چیزی سیاسی نیست و پرهیز و یا بی‌توجهی هنرمند به موقعیت دردناکی که در آن قرار دارد برای هنرمند امتیاز محسوب نمی‌شود.
فیلم «دستنوشتهها نمی‌سوزند» به گمان برخی از خط قرمزهای نظام اسلامی عبور کرده است. این فیلم به صورت پنهانی ساخته شد. حتی قرار بود که اسامی عوامل فیلم به جز کارگردان مخفی بماند و در واقع همین اتفاق نیز افتاد اما در نهایت مشکلاتی برای نقش اول و دوم این فیلم رخ داد و مجبور شدند که برای حفظ جانشان پناهنده بشوند. علی نظریان، بازیگر نقش اول فیلم «دستنوشتهها نمی‌سوزند»، در این فیلم نقش مامور قتل نویسندگان را بر عهده دارد.
علی نظریان که خلاف دیگر عوامل ساخت فیلم – به جز کارگردان – در ایران زندگی می‌کرد پس از بازی در این فیلم به آلمان پناهنده و در روستایی در شمال آلمان ساکن شد. پس از آن به برلین منتقل شد و در یکی از مراکز بی‌خانمان‌های برلین ساکن شد. او در ایران کار تئاتر، مجسمه‌سازی و سفال‌گری می‌کرد.
علی نظریان؛ هنرپیشه نقش اول «دستنوشتهها نمی‌سوزند»
نظریان در مصاحبه‌ای با دویچه‌وله، گفت‌وگویش با محمد رسول‌اف برای ساخت این فیلم را این‌گونه شرح می‌دهد: «گفتند (رسول‌اف) شما در این فیلم بازی می‌کنی، بخشی این‌جا ست بخشی خارج از کشور است. ما می‌رویم آن‌جا فیلمبرداری می‌کنیم و شما مجبورید مدتی خارج از کشور بمانید. گفتند چون فیلم عواملی دارد که چون تو بازیگری و دیده می‌شوی و شناخته می‌شوی و به واسطه تو ممکن است آن‌ها هم به دردسر بیفتند بنابراین تو بهتر است خارج از ایران بمانی تا مسائل حل شود. من هم قبول کردم.»
نظریان می‌گوید که این فیلم با ترس و لرز ساخته شد و همه عوامل استرس داشتند. فیلم «لِرد» ساخته محمد رسول‌اف محصول سال ۱۳۹۵ خورشیدی است. در این فیلم رسول‌اف به فساد اقتصادی می‌پردازد. رسانه‌های اصول‌گرا مرتب در رسانه‌های خود به رسول‌اف می‌تازند.
محمد اسلامی‌راد، نسیم ادبی، رسول‌اف، سودابه بیضایی؛ جشنواره کن برای فیلم لِرد
وی در دوره فعالیت هنری خود توانسته است جایزه‌های متعدد داخلی و خارجی را از آن ِ خود کند که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: مدال نقره فعالیت هنری از فستیوال تلوراید ۲۰۱۳، جایزه منتقدین بین‌المللی برای دستنوشتهها نمی‌سوزند در فستیوال کن ۲۰۱۳، تقدیر ویژه فستیوال بین‌المللی فرایبورگ ۲۰۱۳ برای فیلم دستنوشتهها نمی‌سوزند، جایزه بهترین فیلم سیاسی از فستیوال هامبورگ ۲۰۱۳ برای دستنوشتهها نمی‌سوزند، جایزه دستاورد فعالیت هنری از فستیوال نورنبرگ ۲۰۱۳، جایزه بهترین فیلم از فستیوال میلواکی ۲۰۱۳ برای به امید دیدار، جایزه منتقدان (فیپرشی) برای دستنوشتهها نمی‌سوزند در فستیوال کن ۲۰۱۳، تک‌شاخ طلایی فستیوال بین‌المللی امی ینز ۲۰۱۱ برای مجموعه فعالیت حرفه‌ای، جایزه بهترین کارگردانی از فستیوال بین‌المللی کن (نوعی نگاه) برای به امید دیدار ۲۰۱۱، جایزه منتقدین فرانسیس شاله در فستیوال کن برای به امید دیدار ۲۰۱۱، تقدیر ویژه برای فیلم به امید دیدار در فستیوال بین‌المللی دوربان ۲۰۱۱، جایزه دایرفت (منتخب تماشاچیان) از فستیوال روتردام برای به امید دیدار۲۰۱۱، جایزه کریستف کیشلوفسکی برای بهترین فیلم از فستیوال بین‌المللی دنور ۲۰۱۰ برای کشتزارهای سپید، جایزه ویژه هیئت داوران فستیوال بین‌المللی دبی ۲۰۱۰ برای کشتزارهای سپید، جایزه بهترین فیلم برای کشتزارهای سپید از فستیوال دوربان ۲۰۰۹، جایزه بهترین فیلم برای جزیره آهنی از فستیوال بین‌المللی آوانسا ۲۰۰۷، جایزه بهترین فیلمنامه برای جزیره آهنی از فستیوال بین‌المللی آوانسا ۲۰۰۷،جایزه ویژه فستیوال بین‌المللی گیخن برای فیلم جزیره آهنی ۲۰۰۵، جایزه منتقدین فستیوال هامبورگ برای فیلم جزیره آهنی ۲۰۰۵، جایزه طاووس طلایی بهترین فیلم از فستیوال هند ۲۰۰۵ برای جزیره آهنی، جایزه بهترین فیلمنامه از فستیوال مونترال، سینمای نو ۲۰۰۵ برای جزیره آهنی، جایزه بهترین فیلم از فستیوال مونترال، سینمای نو ۲۰۰۵ برای جزیره آهنی و جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به فیلم گاگومان از جشنواره فیلم فجر ۲۰۰۳.
در تیر ماه ۱۳۹۸ جلسه دادگاه محمد رسول‌اف به اتهام «تبلیغ علیه نظام» برگزار شد و طی آن او به یک سال حبس تعزیری، دو سال ممنوعیت خروج از کشور و محرومیت از عضویت در احزاب، گروه‌ها و دستهجات سیاسی و اجتماعی محکوم شد.
این اتهام به دلیل ساخت فیلم «لِرد» به آقای رسول‌اف وارد شد؛ فیلمی که در بخش «نوعی نگاه» جشنواره «کن» ۲۰۱۷ جایزه بهترین فیلم را به خود اختصاص داد و موضوعش گستردگی فساد اداری در ایران بود.
چندی بعد در ۱۴ مرداد ۱۳۹۸ رسول‌اف و وکیلش ناصر زرافشان، برای درخواست تجدید نظر راهی دادگاه انقلاب بودند که شماری از سینماگران ایرانی در حرکتی نمادین آنان را همراهی کردند.
مجتبی میرتهماسب، مستندساز، در صفحه شخصی‌اش در فیس‌بوک به نقل از یکی از سینماگران نوشت: «هر کسی همراه خانواده‌اش به دادگاه می‌رود و ما خانواده محمد رسول‌اف هستیم.»
اصغر فرهادی، رخشان بنی‌اعتماد، فاطمه معتمدآریا، کیانوش عیاری، بهمن فرمان‌آرا و جعفر پناهی از جمله سینماگرانی بودند که آقای رسول‌اف را همراهی کرده‌اند.
همراهی جمعی از هنرمندان با رسول‌اف تا محل دادگاه انقلاب
رسول‌اف در گفت‌وگویی با بی.بی.سی فارسی از سپاه پاسداران و قرارگاه ثارالله به عنوان شاکیان پرونده خود نام برده بود. او همچنین به رادیو فردا گفت که در حکم دادگاه انقلاب نام همه فیلم‌هایش قید شده بود اما در جریان دادگاه بیش از همه بر فیلم‌های «به امید دیدار»، «دستنوشتهها نمی‌سوزند» و «لِرد» تاکید شده و این آثار با عباراتی چون «سیاه‌نمایی» توصیف شده‌اند.
جعفر پناهی، کارگردان سینمای ایران، با تاکید بر این‌که «پایه‌های سست‌بنیاد حکومت توان کوچک‌ترین لرزشی را ندارد»، از همکارانش خواست که در این باره سکوت نکنند. او با انتشار یادداشتی در اینستاگرام خود نوشت که قاضی این پرونده صراحتا گفته است که فیلم‌های محمد رسول‌اف را ندیده و تحلیل دستگاه‌های امنیتی برای او کافی است.
جشنواره سینمایی کن هم با انتشار بیانیه‌ای خواستار آزادی رسول‌اف شد و تمامی اهالی سینما در جهان را فراخواند که این خواسته را بیان کنند. این جشنواره معتبر در بیانیه خود با اشاره به این‌که از ابتدای تاسیس همواره «خواستار افزایش استقلال هنرمندان و شرایط خلق آثار سینمایی بوده» تاکید کرد که حمایت قاطع خود را از محمد رسول‌اف اعلام می‌کند و خواستار آزادی فوری و بی قید و شرط او شده و از تمامی جشنواره‌ها در جهان، سینماها و همه هنرمندان خواست که این خواسته را بیان کنند.