بینش و انگیزه

در طول دو دهه گذشته، رئیس‌جمهور زین‌العابدین بن علی، تصویر تونس را به عنوان یک کشور میانه‌رو به کشورهای غربی نشان داده بود. اما مردم تونس حقیقت را می‌دانستند. تونس همه چیز بود جز «میانه‌رو». دولت با کنترل شدید آزادی بیان، خفقان را بر جامعه مدنی حاکم کرده و اقدام به نقض گسترده حقوق بشر می‌کرد. جوک معروفی در بین مردم تونس رواج داشت که هدف از ریاست جمهوری بن علی سه چیز است؛ ماندن در قدرت، ماندن در قدرت و ماندن در قدرت.¹

در بحبوحه نارضایتی ناشی از درصد بالای بیکاری، فساد، نبود آزادی‌های مدنی، تقلب در انتخابات وخفقان دیجیتالی، وبلاگ مستقلی به نام «نوات» که منابع خبری متعددی داشت، در آوریل ۲۰۰۴، راه‌اندازی شد. به گفته یکی از بنیان‌گزاران، نوات (در زبان عربی به معنی «هسته» وهمچنین «اساس») برای این راه افتاد که «سکوی عمومی برای ابراز نظراتی باشد که به علت خفقان، فرصت بیان نداشتند».² این وب‌سایت، جای خالی رسانه‌های تحت کنترل رژیم را پر کرده و به صورت پلی بین رسانه‌های بین‌المللی و فعالین سیاسی محلی درآمد. نوات با سانسور رژیم مبارزه می‌کرد و مرتبا در جستجوی ابزاری بود که حمله‌های پیچیده رژیم را خنثی سازد. تا یک روز قبل از فرار بن علی از کشور در ژانویه ۲۰۱۱، این سایت فیلتر بود و تنها پس از آن بود که به همراه صد سایت دیگر در تونس آزاد شد.

اهداف و مقاصد

نوات توسط دو فعال سیاسی برای آزادی بیان که در سال‌های نود از تونس گریخته بودند، به نام ریاض قرفالی و سامی بن غربیه، راه‌اندازی شد. به علت این که نوات نقض حقوق بشر رژیم بن علی را افشا می‌کرد، بلافاصله در تونس مسدود شد و پس از آن به طور مداوم مورد حملات سایبری قرار می‌گرفت تا آنجا که مجبور شدند سایت را موقتا تعطیل کنند و هفت ماه پس از راه‌اندازی، شرکت خدمات‌دهنده سایت را تغییر دهند. اگرچه این شکست باعث عقب‌نشینی بن غربیه و قرفالی نشد. در واکنش به تعطیلی موقت سایت، سردبیری نوات نوشت: «ما در برابر تهدیدهای پلیس تسلیم نمی‌شویم و نبرد خود را علیه دیکتاتوری تونس، با همان پشتکار و روحیه قوی و با خلاقیتی بیشتر از همیشه ادامه می‌دهیم».³

اهداف نوات با نیازهای جامعه تونس هماهنگ می‌شد. در دوران بن علی، نوات مانند رسانه مستقلی برای انعکاس خواسته‌های مردم تونس عمل می‌کرد و در دوران انقلاب، پلی شد بین رویدادهای داخلی تونس و رسانه‌های عرب و بین‌المللی. نوات اخبار را جمع‌آوری، ترجمه و آرشیو می‌کرد و به مجامع بین‌المللی منتقل می‌نمود. امروز نیز این سایت به ارائه گزارش‌های مستقلی از رویدادهای تونس ادامه می‌دهد. این گزارش‌ها شامل مسائل مربوط به حقوق بشر است که از طریق وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی، به زبان‌های مختلف و در سطح بین‌المللی منتشر می‌گردد و همچنین کوشش می‌کند که ساختار رسانه‌ای را در تونس تقویت کند.

نوات در آغاز، نوشته‌های روزنامه‌نگاران، اساتید دانشگاه، فیلسوفان، هنرمندان، حقوقدانان و نیز فعالین دیجیتالی تونس را جمع‌آوری و در سطح بین‌المللی مطرح می‌کرد تا مسائل بحرانی مملکت مورد بحث قرار گیرد. گفتارهایی درباره فساد رژیم، به بند کشیدن فعالین و سرکوب آزادی بیان در این سایت درج می‌شد. تلاش نوات بر این بود که توجه بین‌المللی را به سوء‌استفاده رژیم از قدرت جلب کند. این سایت، انتخابات تونس را نیز پوشش می‌داد و مزایای بایکوت کردن و نیز انتقاد از سیستم انتخاباتی معیوب را به بحث می‌گذاشت. در سال ۲۰۰۶، نوات اسنادی درباره مکان و شرایط زندانیان سیاسی تونس جمع‌آوری کرد و محل زندان‌های تونس را که فعالین سیاسی در آنجا زندانی بودند در نقشه گوگل به نمایش گذاشت.

این مدرک دیجیتالی، سیاست بدون گذشت رژیم بن علی را در قبال مخالفین نشان می‌داد. نوات، تنها سایتی برای ارائه اطلاعات نیست بلکه کاربران را تشویق می‌کند که با مطرح کردن نظرات خود، مشارکت نموده و مطالب و نظرسنجی آنان را منعکس می‌کند. یک نمونه از همکاری کاربران با نوات، مربوط به تهیه ویدیویی در سال ۲۰۰۷ می‌شد که هواپیمای رئیس‌جمهوری را ردیابی کرده و کاربران، تصاویری از سفرهای بن علی به نقاط مختلف جهان را ثبت کردند. نوات استفاده نامناسب از مالیات رای‌دهندگان برای سفرهای شخصی و غیررسمی را به باد انتقاد می‌گرفت و شکست رسانه‌های محلی را در عدم پوشش اخبار این سوءاستفاده‌ها نشان می‌داد. ویدیویی که سفرهای بن علی بین ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۷ را تعقیب می‌کرد، بیش از ۴۰۰ هزار بیننده در یوتیوب داشت و یکی از پرطرفدارترین کارهای نوات بود.⁴

در شانزده اوت سال ۲۰۱۰، وقتی مشکل فنی پیش آمد و رژیم، فیلتر بخشی از سایت‌ها در تونس را رفع کرد، بنیان‌گزاران نوات از فرصت استفاده کرده و نگاهی ویژه به روش‌های سانسور رژیم انداختند. بن غربیه و قرفالی به سرعت درباره روش‌های سانسور رژیم شامل بستن یو.ار.ال و فیلتر کردن د.ان.اس و آی.پی و نیز کیبورد افشاگری کردند. آنها این داده‌ها را، در زمان بروز مشکلات فنی به دست آورده بودند.⁵

چند ماه بعد، نوات افشای خلاف‌کاری‎های رژیم تونس را به سطحی جدید ارتقا داد و در ۲۷ نوامبر سال ۲۰۱۰، «تونی لیکس» را راه انداخت. در «تونی لیکس» مجموعه‌ای از اسناد وزارت خارجه، دال بر فساد رژیم منتشرشد. این اسناد شک مردم تونس درباره فساد رژیم را بدل به یقین کرد. رژیم به سرعت دسترسی به تونی لیکس را مسدود کرد ولی نتوانست نارضایتی فزاینده مردم تونس از فساد رژیم را کاهش دهد.⁶

رهبری

بنیان‌گزاران نوات توانستند با بهره‌گیری از تخصص فنی خود و نیزارتباط با داخل تونس، سایت خود را بیرون از کشور راه بیندازند. بن غربیه پس از بازداشت و بازجویی توسط عوامل رژیم در سال ۱۹۹۸، تونس را ترک کرد و هم‌زمان با درخواست پناهندگی از هلند، تحقیقات خود را در زمینه نقض حقوق بشر در تونس آغاز کرده و تماس‌های گسترده‌ای با سازمان‌ها و فعالین سیاسی برقرار نموده و فعالیت اینترنتی خود را شروع کرد.⁷ او مدیریت بخش وکالت یک مجمع بین‌المللی وبلاگ‌نویس‌ها (گلوبال ویس) را به عهده گرفت.

قرفالی وکیل، استاد دانشگاه نیز در سال‌های ۹۰ تونس را ترک کرد تا در دانشگاه «پرپینگ نان» در فرانسه، حقوق تدریس کند. او برای سایت خود نام مستعار «آستروبال» را انتخاب کرد تا زندگی سیاسی و حرفه‌ای خود را از هم جدا نگهدارد.⁸ دو بنیان‌گزار نوات، خود در تولید مطلب برای سایت، فعالیت کمتری داشتند وتخصص خود را برای ایجاد سکویی به کار گرفتند که نویسندگان و فعالین دیجیتالی تونس، نظرات خود را در آن منعکس کنند.

قرفالی درباره هدف خود از ایجاد نوات می‌گوید: ما می‌خواستیم یک وبلاگ صد درصد تونسی به وجود بیاوریم که قادر باشد در شرایطی که آزادی بیان در رسانه‌ها واینترنت توسط بن علی محدود شده، پیام‌رسانی کند.⁹

بن غربیه و قرفالی معتقدند که شهروندان باید به جای احزاب سیاسی، شرایط اجتماعی و سیاسی را مستقیما تغییر دهند.

به گفته بن غربیه: «فعالین دیجیتالی در دنیای عرب، برای رسیدن به اهداف والای خود باید مستقل باقی مانده و در داخل کشور ریشه داشته باشند. کمک‌های مالی، پشتیبانی و حمایت اخلاقی خود را نیز باید از مردم داخل کشور تامین کنند».¹⁰ این فلسفه، در حقیقت ماموریت اصلی نوات را شامل می‌شود: «تاکید بر استقلال کامل از احزاب و پرهیز از دسته‌بندی‌های سیاسی».

در سال ۲۰۱۱، بن غربیه و قرفالی، پایبندی خود را به آزادی بیان و آزادی اینترنتی با خودداری ازگرفتن جایزه «محتوای اینترنتی عرب» که دولت بحرین متولی آن بود، نشان دادند.

بنیان‌گزاران نوات اعلام کردند که: «ما این جایزه را در اعتراض به فیلتر کردن سایت‌ها و نیز دستگیری وبلاگ‌نویس‌ها و فعالین حقوق بشر توسط دولت بحرین، رد می‌کنیم». آنها، همچنین به رفتار مستبدانه دولت بحرین در مسدود کردن صدها سایت و وبلاگ منتقد دولت، اعتراض کردند.¹¹

فضای مدنی

در دوران حکمرانی بن علی به مدت دو دهه، تنش و ناامیدی در تونس جریان داشت. بن علی پس از رئیس‌جمهور شدنش در سال ۱۹۸۷، با تکیه بر پنج دوره تقلب در انتخابات، قدرت را به صورت انحصاری برای خود و بستگانش درآورد و تمام نهادهای دولتی را به شدت تحت کنترل گرفت و رسانه‌ها را سانسور کرد.

در سال ۲۰۰۹، برای تسریع انتخاب مجدد بن علی، حزب حاکم بر تمامی تبلیغات و مبارزات انتخاباتی چنگ انداخت و جایی برای کاندیداهای مخالفین باقی نگذاشت و به منظور محدودیت بیشتر برای مناظرات و گفتگوهای عمومی، ژورنالیست‌ها و تحلیل‌گران مستقل مورد آزار قرار گرفته و بازداشت شدند و از انتشار مطالب آنها جلوگیری به عمل آمد.¹² همزمان، رژیم دست به تهاجم دیجیتالی زد و ایمیل‌های اشخاص را هک کرده و مطالب مخالفت‌آمیز آنها را حذف  کرد.¹³ بنابراین تنها منبع اطلاعاتی که باقی ماند، نوات بود که مردم تونس می‌توانستند از اعمال رژیم آگاهی پیدا کرده و نیز جامعه مدنی آنلاین خود را پی بریزند.

در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰، زمانی که محمد بوعزیزی، فروشنده دوره‌گردی در شهر «سیدی بوزید» خود را به آتش کشید، تنش و خشم مردم به نقطه جوش رسید. خودسوزی بوعزیزی در اعتراض به مصادره چرخ دستی‌اش توسط شهرداری صورت گرفت و این خودسوزی خشم مردم را برانگیخت و باعث اعتراضات بسیار بزرگی شد. علی‌رغم تلاش بن علی برای سرکوب معترضین، این اعتراضات به سرعت به یک انقلاب بدون خشونت تمام‌عیار تبدیل شد. تونسی‌ها دیگر بیش از این نمی‌توانستند، نقض آزادی‌های مدنی، فساد و انتخابات ساختگی، تورم بالا و بیکاری را تحمل کنند. یکی از معترضین گفت: «ما بیش از این نمی‌توانیم دزدی‌های خانواده رئیس‌جمهور را تحمل کنیم» و معترضی دیگر گفت: بر تمام بخش‌های اقتصادی در مملکت دست انداخته‌اند، آنها صاحب بخشی از مخابرات هستند. خرید و فروش اتومبیل، سوپر مارکت‌ها ….همه چیز».¹⁴

به موازات اوج‌گیری خیزش‌های مردمی، حملات رژیم به آزادی بیان و اینترنت بیشتر می‌شد. رژیم، ایمیل‌ها و حساب‌های رسانه‌های اجتماعی فعالین سیاسی را مورد حمله قرار داد و رمز عبور آنها را سرقت نمود تا بتواند به شبکه‌های فعالین نفوذ کند و فعالیت آنها را تحت نظر گرفته و انتقادات آنها را حذف کند. اما رژیم نتوانست بر فعالین زیرک دیجیتالی پیروز شود. زمانی که موج بازداشت‌ها برای سرکوب خیزش مردم جریان داشت، سلیم ام امو، یکی از وبلاگ‌نویس‌های شناخته‌شده تونس، در ششم ژانویه ۲۰۱۱، بازداشت شد. او موفق شد با استفاده از توییتر، بازداشت خود و محل آن را به وبلاگ‌نویسان نوات اطلاع دهد.¹⁵

تونسی‌ها جسارت بیشتری برای ابراز مخالفت با بن علی پیدا کرده بودند. آنگونه که یک زن تونسی می‌گفت: «ما اکنون بسیاریم و مشکل بتوانند ما را ساکت کنند».¹⁶ با ادامه امواج خروشان نارضایتی در خیابان‌ها، نوات روش‌های متعددی را برای کمک به سازماندهی جنبش مدنی مردم علیه بن علی به خدمت گرفت. نوات توانست ارتباط بین مردم تونس و نیز ارتباط آنها با جامعه بین‌المللی را برقرار کند. این سایت نقشی کلیدی در بازتاب خواسته‌های مردم تونس داشت. تعداد زیادی تصویر، ویدئو و گفتار مختلف در زیر سرفصل «سیدی بوزید»، محل تولد انقلاب، روی سایت قرارگرفت. نوات فیس‌بوک طرفداران خود را به دقت مورد بررسی قرار داده و نظرات و نوشته‌های مهم آنها را انتخاب و پس از ترجمه برای مخاطبین بیشتری در سایت درج می‌نمود. این سایت همچنین بخشی را به نام «اخطار» ایجاد کرد که در آن صدها ویدئو مربوط به انقلاب تونس همراه با ترجمه آنها را می‌گذاشت.¹⁷

نوات بخش مهمی از اخبار تونس را در اختیار الجزیره و سایر رسانه‌های بین‌المللی قرار می‌داد و آنها اخبار را به مردم تونس منتقل می‌کردند.

نوات پیام خیزش مردم تونس را به گوش همه رساند: «بی‌عدالتی و سرکوب دیگر نباید وجود داشته باشد». در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۱، بن علی به عربستان گریخت و شهروندان تونسی و مردم منطقه، سرنگونی نخستین دیکتاتور در جهان عرب را جشن گرفتند. آنگونه که یک وبلاگ‌نویس بحرینی نوشت: «حقیقتا در دوران زندگی من اتفاق افتاد. یکی از ملت‌های عرب به پا خاست و گفت دیگر بس است».¹⁸

پیام و مخاطب

بن غربیه و قرفالی شرایطی را فراهم کردند تا مشارکت‌کنندگان نظرات مختلف را در ارتباط با جامعه مدنی تونس شکل دهند. نظرات، تحت عناوینی چون سیاست، رسانه‌ها و جامعه در سایت گذاشته شده و مطالب حاشیه‌ای و کم‌اهمیت را می‌توان  در زیرمجموعه‌هایی از «فعالیت‌های سایبری»، «بحران اقتصادی»، «هنر سیاسی» گرفته تا «تولد بچه‌هایی که والدین آنها ازدواج نکرده‌اند»، مشاهده کرد. نوات مردم تونس را از منظری مستقل، در جریان حقوق بشر و نقض آزادی بیان قرار می‌داد و همزمان رویدادهای تونس را برای مخاطبین بیشتری چون کشورهای عربی و جوامع بین‌المللی به زبان عربی، انگلیسی و فرانسه منتشر می‌کرد. بن غربیه و قرفالی با لینک دادن نوات به توییترو یوتیوب، فیس‌بوک و پستروس توانستند مطالب خود را به صورت گسترده‌تری در اختیار مخاطبین قرار دهند. آنها ۶۲۰۰۰ طرفدار در فیس‌بوک  و ۵۶۰۰۰ نفر در توییتر دارند. این تاکتیک رسانه‌ای نوات نه تنها مخاطبین بالقوه سایت را افزایش داد، بلکه شبکه وسیع‌تری برای تبادل اطلاعات خلق کرد که کار رژیم را در سانسور کردن اخبار مشکل نمود.

فعالیت‌های فراگستر

پس از فرار بن علی از تونس، نوات جوایز مختلفی را از مجامع بین‌المللی کسب کرد. این وبلاگ در زمینه مبارزه با سانسور «جایزه رسانه جدید» را برای راه‌‌اندازی تونی لیکس گرفت و همچنین بخاطر نقش اساسی‌اش در پوشش دادن اخبار اجتماعی و سیاسی در جریان ناآرامی‌های تونس، در هفدهم دسامبر ۲۰۱۰، موفق به اخذ «جایزه نیتزن ۲۰۱۱» خبرنگاران بدون مرز شد. بنیاد پیشروان الکترونیک نیز «جایزه پیشرو ۲۰۱۱» را به نوات اهدا کرد.

چند ماه پس از ترک بن علی، یک تونسی از نقش نوات و رسانه جدید در خیزش مردم تونس اینگونه تقدیر کرد: «گروهی از جوانان تحصیل کرده به خوبی تکنولوژی سایبری را برای سرنگونی دیکتاتور به خدمت گرفتند». او بعدا نوشت: «ماه‌ها پس از این کار بزرگ، فیس‌بوک چه می‌شود؟ این جوانان چه می‌‌شوند؟ این انقلاب چه خواهد شد؟».¹⁹

جواب مشخص بود. نقش نوات در نظارت بر دولت و مشارکت مدنی تنها به خاطر اینکه خیزش موفق بود و بن علی برکنار شد، متوقف نشد. ایده‌ها و خواسته‌هایی که سبب بروز انقلاب شد، هنوز در دستور کار جامعه مدنی تونس قرار دارد و مطالب نوات کماکان روزانه منتشر می‌شود. به عنوان مثال این سایت، مطلب مفصلی در نه بخش درباره بیکاری در تونس پس از انقلاب منتشر کرد.²⁰ در اکتبر ۲۰۱۱ این سایت، انتخابات تونس را که طی آن ۵۴% مردم برای انتخابات پارلمان شرکت کردند، به خوبی پوشش داد.²¹

با توجه به انتخابات آزاد و بهبودی در وضعیت سیاسی و آزادی‌های مدنی، «خانه آزادی» در گزارش سال ۲۰۱۲، خود تونس را از مرتبه «بدون آزادی» به «تا حدودی آزاد» ارتقا داد. نوات در دوران انتقال، آزادی بیان، امنیت سایبری و حقوق بشر و نیز مسئولیت‌پذیری دولت را زیر نظر داشته ولی در عین حال نقض آزادی بیان و آزادی مطبوعات، کم و بیش وجود دارد.²² سرفصل به خصوصی در نوات تحت عنوان «گذار به دموکراسی» درنظر گرفته شده  که عقاید مختلف را در این باره به بحث می‌گذارد.

در آوریل سال ۲۰۱۲، مطلبی در وبلاگ آمد که نقض آزادی را به باد انتقاد گرفت. این انتقاد به خاطر بازداشت و محکوم کردن دو نفر به هفت سال زندان به خاطر انتقاد آنها از اسلام بود.²³ در ماه مه سال ۲۰۱۲، دو دوربین متعلق به «رمزی بتایب» از ژورنالیست‌های نوات به جرم پوشش دادن خبر مربوط به دادگاه نظامی برای محاکمه بن علی و بیست و دو نفر دیگر به جرم کشتار معترضین در دوران انقلاب، ضبط شد.²⁴ بتایب در اعتراض به محدودیت ژورنالیستی برای پوشش دادن دادگاه نظامی و عدم شفافیت ارتش به مدت دو هفته دست به اعتصاب غذا زد.²⁵

نوات با مشارکت وزارت جوانان و ورزش و کانال بین‌المللی تلویزیون فرانسه، پانزده باشگاه خبرنگاران در نقاط مختلف کشور راه انداخت.²⁶ آنها اهداف این پروژه را اینگونه بیان می‌کنند: تربیت ژورنالیست‌هایی که ریشه مردمی دارند. این کار از طریق کمک به روزنامه‌نگاران محلی ممکن است تا بتوانند مسائل نواحی مختلف را از طریق شبکه‌های خبری که مستقیما به مشکلات ساکنین آن ناحیه مربوط می‌شود، منعکس کنند.²⁷ این کار سبب اعتلای سکویی شد که نوات برای گردآوری وبلاگ‌های محلی ایجاد کرده بود.

 آنگونه که قرفالی می‌گوید: «قبل از سقوط بن علی روشن بود که آدم‌های بد چه کسانی هستند. ولی اکنون تشخیص آن کمی مشکل‌تر است. ما باید نهایت کوشش خود را بکنیم که روند دموکراتیزه کردن از مسیر خود منحرف نشود. هرچه پیش بیاید، دموکراسی ماندنی است. ما در دام کسانی که دموکراسی نمی‌خواهند نمی‌افتیم».28

 

 

Learn More

News & Analysis

“2010 Freedom in the World Report: Tunisia.” Freedom House. 2010.
“About” Global Voices.  Last modified 11 September 2011.
African Development Bank. “The Revolution in Tunisia: Economic Challenges and Prospects.” 11 April 2011.
Arab Fund for Arts and Culture. “Tunisia’s Cultural Sector After the Revolution.” 2011.
Ben Gharbia, Sami and Guerfali, Riadh. “A First glimpse at the Internet Filtering in Tunisia.” Translated by Jillian C. York.  Nawaat. 18 August 2010.
Ben Gharbia, Sami. “The Internet Freedom Fallacy and the Arab Digital Activism.” Nawaat. 17 September 2010.
Brisson, Zack and Kate Krontiris. “Tunisia: From Revolution to Institutions.” InfoDev, The World Bank. 2012.
“Internet Censors Move into Top Gear in Response to Widespread Unrest.” Reporters Without Borders. 4 January 2011.
Landler, Mark and Knowlton, Brian. “U.S. Policy to Address Internet Freedom.” The New York Times. 14 February 2011.
Mackey, Robert. “Tunisians Document Protests Online.” The Lede Blog. 12 January 2011.
Preston, Jennifer. “When Unrest Stirs, Bloggers are Already in Place.” The New York Times. 13 March 2011.
Rosenberg, Simon and Ross, Alce. “A Laptop in Every Backpack.” NDN. 1 May 2007.
Ryan, Yasmine. “Tunisia’s Dissident Blog Stays True to Form.” Al Jazeera. 13 May 2011.
“Tag: ‘Sidi Bouzid’.” Nawaat. Last modified  6 April 2012.
TuniLeaks.  Last modified 9 July 2011.
“Tunisia: Combatting Impunity, Restoring Security.” International Crisis Group. 9 May 2012.
“Tunisia: Seven Years for Mocking Islam.” Human Rights Watch 6 April 2012.

Books

Joyce, Mary. Digital Activism Decoded: The New Mechanics of Change. New York and Amsterdam: International Debate Education Association, 2010.

Murphy, Emma. Economic and Political Change in Tunisia: From Bourguiba to Ben Ali. Hampshire: Palgrave MacMillan, 1999.

The New Arab Revolt: What Happened, What it Means, and What Comes Next. The Council on Foreign Relations/Foreign Affairs. New York, 2011.

Multimedia

“iRevolution – Online Warriors of the Arab Spring – ‘Riadh Guerfali’ ‘Nawaat’ “ YouTube. 20 June 2011.

“Sami Ben Gharbia from Global Voices on Internet Repression.” YouTube. 25 June 2007.

“Sami Ben Gharbia: Do Censorship and Repression Kill Content on the Web?” YouTube. 23 April 2010.

Footnotes
^[1] Ambassador Hudson, William. “Succession in Tunisia: Finding a Successor or Feet First?” TuniLeaks. 2 February 2011.
^[2] “Digital Activism: Arabs Can Do It Themselves. Interview with Sami Ben Gharbia.” Perspectives: Political Analysis and Commentary from the Middle East. Heinrich Böll Stiftung 2011.
^[3] The Editors, “Nawaat.org Suspendu. Nawaat.org Survivra!” Nawaat, 29 November 2004.
^[4] Astrubal. “Qui utilise l’avion de la présidence de la République Tunisienne” Nawaat. 28 August 2007.
^[5] Ben Gharbia, Sami and Guerfali, Riadh. “A First glimpse at the Internet Filtering in Tunisia.” Translated by Jillian C. York. Nawaat. 18 August 2010.
^[6] Ben Mhenni, Lina “Tunisia: Censorship Continues as Wikileaks Cables Make the Rounds” Global Voices, 7 December 2010.
^[7] “Digital Activism: Arabs Can Do It Themselves”.
^[8] Puel, Helene. “Astrubal: La Revolution en Tunisie Aurait eu Lieu sans Internet.” 01Net. 11 March 2011.
^[9] Puel, Helene. “Astrubal”.
^[10] Ben Gharbia, Sami. “The Internet Freedom Fallacy and the Arab Digital Activism.” Nawaat. 17 September 2010.
^[11] “Nawaat declines the Arab eContent Award 2011” Nawaat. 2 May 2011.
^[12] “2010 Freedom in the World Report: Tunisia.” Freedom House. 2010.
^[13] “Sami Ben Gharbia: Do Censorship and Repression Kill Content on the Web?” YouTube. 23 April 2010.
^[14] Kirkpatrick, David D. “Tunisia Leader Flees and Prime Minister Claims Power.” New York Times. 14 Jan. 2011.
^[15] “Tunisia : Blogger Slim Amamou arrested today.” Nawaat 6 January 2011.
^[16] Kirkpatrick, David D. “Tunisia Leader Flees and Prime Minister Claims Power.”
^[17] “Digital Activism: Arabs Can Do It Themselves. ”
^[18] Shadid, Anthony. “Joy as Tunisian President Flees Offers Lesson to Arab Leaders.” New York Times. 14 Jan. 2011.
^[19] Ben Amor, Zied. “Tunisie: Les actes d’une révolution balbutiante” Nawaat. 1 June 2011.
^[20] Mejri, Karim. “Dossier Spécial : Le chômage dans la Tunisie post 14 janvier [Part1]: Qu’est-ce qu’un chômeur ?” Nawaat. 16 April 2012.
^[21] “Final Tunisian election results announced.” Al Jazeera English. 14 Nov. 2011.
^[22] “Conviction of Tunisian TV Station Owner is Affront to Freedom of Expression.” Freedom House. 3 May 2012.
^[23] Hendoud, Henda. “Tunisia: ‘The Illusion of Islam’ unveils the illusion of liberty.” Translated by Edith Mulhern. Nawaat. 19 April 2012.
^[24] “Tunisian blogger on hunger strike to ‘defend press freedom.’” Al Arabiya English. 5 June 2012.
^[25] Abrougui, Afef. “Tunisian journalist ends hunger strike.” Uncut blog, Index on Censorship. 13 June 2012.
^[26] “Tunisia: A National Network of Alternative and Citizen Media.” Global Voices. 31 March 2012.
^[27] Ben Hassine, Wafa. “Local journalism collectives reclaim media space.” Nawaat. 26 March 2012.
^[28] Ryan, Yasmine. “Tunisia’s Dissident Blog Stays True to Form.” Al Jazeera. 13 May 2011.