«سئو گیلیم ، عشق اولماسا وارلیق بوتون افسانه دیر / عشقیده ن محروم اولان انسانلیغا بیگانه دیر
سئوگی دیر یالنیز محبت دیر حیاتین جوهری / بیر کونول کی عشق ذوقین دویماسا ، غمخانه دیر»
«سرعین» شهری کوچک و دیدنی در ۳۰ کیلومتری غرب اردبیل و مرکز شهرستان سرعین است. استان اردبیل، که در شمال غربی کشور و در منطقه آذربایجان واقع شده است، دیدنی‌های بسیار دارد. مساحت آن ۱۷۹۵۳ کیلومتر مربع است و جمعیتش بنا به سرشماری سال ۱۳۹۰، یک میلیون و ۲۴۹ هزار نفر است. در سال ۱۳۷۱ لایحه استان‌شدن اردبیل در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و این استان در ۲۳ فروردین ماه ۱۳۷۲ از استان آذربایجان‌شرقی جدا شد و به استانی مستقل تبدیل شد. تاریخ این منطقه چیزی جدا از تاریخ آذربایجان و به‌خصوص اردبیل نیست.
معابد «آناهیتا» و آتشکده «آذرفریق» باقی‌مانده از پیش از اسلام نشان‌دهنده اهمیت این منطقه در آن زمان بوده است. معبد یا تپه باستانی آناهیتا که «سرقین» و «زرتشت» نیز نامیده می‌شود به ثبت ملی نیز رسیده است. این تپه در قسمت غربی شهر قرار دارد که از کاوش‌های باستان‌شناسانه آن اشیا و سفالینه‌هایی به دست آمده که قدمت آن را اواخر هزاره دوم و اوایل قبل از میلاد مسیح دانسته‌اند. «آتشکده آذرفریق» بر فراز تپه‌ای باستانی در روستای ییلاقی «آتشگاه» یا «آغ امام» قرار گرفته است که در ۵ کیلومتری شهر سرعین واقع شده است. هم‌اکنون ویرانه‌های این آتشکده پابرجا است.
آنچه سرعین اردبیل را به شهری قابل توجه گردشگران تبدیل کرده است علاوه بر زیبایی‌های این شهر، وجود چشمه‌های آب گرم بسیار است. مساحت سرعین بیش از ۱۲۸۰ هزار متر مربع و در ۲۸ کیلومتری شهر اردبیل است. سرعین در لغت و به زبان عربی به معنای سرچشمه است و در گذشته از این منطقه به نام‌های «ساری قیه»، «سارقین»، «سرائین» و «سرقین» یاد شده است. در این زمینه خواندن کتاب «جاذبه‌های گردشگری سرعین»، تالیف حسین‌علی صادق مغانلو می‌تواند مفید باشد. بسیاری بر این نظر هستند که چشمه‌های آب گرم سرعین با دما، خاصیت و ویژگی‌های درمانی، بسیار مفید هستند. از این چشمه‌های آب گرم می‌توان به «گاومیش گلی»، «قهوه‌سویی»، «ساری سو»، «قره‌سو»، «پهنلی-سو» و … اشاره کرد.
دو استخر آب سرد هم در فاصله ۵ کیلومتری شهر سرعین در دره‌ای با چشم‌اندازی بسیار زیبا که نام ویلادره بر خود نهاده است بسیار مورد توجه گردشگران قرار گرفته است که آب این منطقه مانند نوشابه گازدار است.
مجتمع آب‌درمانی سبلان سرعین را بزرگ‌ترین مرکز آب‌درمانی در خاورمیانه شناخته‌اند. این مجتمع آب‌درمانی دارای امکاناتی هم‌چون استخرهای متعدد سرپوشیده و حوضچه‌های آب گرم (جکوزی) و سونای خشک و بخار، خدمات پزشکی و … است.
«غار باستانی کهل‌لر»
در فاصله تقریبی حدود ۲۰۰ متر از تپه باستانی روستای آغ امام یا همان آتشگاه، تپه‌ای طبیعی در سمت غرب وجود دارد که در زیر آن تپه، غاری به نام «کهل‌لر» قرار دارد که از ورودی‌های مختلفی می‌توان به آن وارد شد. بسیاری از باستان‌شناسان احتمال می‌دهند این مکان یک محل نظامی یا مسکونی متعلق به ادوار پیشین تاریخی بوده است.
قلعه باستانی «گوی ترک»
قلعه گوی ترک از تپه‌های این منطقه است. آن‌‌طور که آمده است «گوی ترک» از سرداران ماد کوچک «آتروپاتن» و کرسی‌دار «ساری قیه» بوده است که قبر او نیز در دایان قلعه قرار دارد. این قلعه که هم‌اکنون به ویرانه‌ای تبدیل شده است در بنای «گاریز بولاغی» و «کهریزان» در «سلیمان گوزه‌سی» و در نزدیکی امام‌زاده «کنزق» قرار گرفته است. سنگ مزارهای روستای «کنزق» و چله‌خانه قدیم نشان از آن دارد که این ناحیه به دوره ساسانی تعلق دارد.
در منطقه سرعین همچنین دهکده‌های صخره‌ای و سنگی نیز وجود دارد. در زیر تپه و صخره‌های اطراف، روستای «ویند کلخوران»، دهکده‌ای با خانه‌هایی از سنگ به یک معماری استثنایی شکل داده است. این دهکده در ۵ کیلومتری جنوب و جنوب غربی سرعین و در نزدیکی جاده اردبیل قرار دارد. وجود سفال‌های کشف‌شده از این خانه‌های سنگی به دوره‌های مختلف تاریخی تعلق دارد. به دوره‌های اشکانی تا ساسانی و سلجوق و تیموری تا صفوی متعلق است.
گورستان‌های تاریخی سرعین و اطراف
در شهر سرعین و اطراف آن گورستان‌هایی با سنگ قبرهای نقش‌دار وجود دارد که هر کدام از کنده‌کاری‌ها و نقش‌های روی آن حکایت از فرهنگ و هنر ساکنان این منطقه دارد. این سنگ قبرها عموما در گورستان‌های «گازیر»، «کرده‌ده»، «گنزق»، «آتشگاه»، «آلوارس» و سرعین قرار دارند. دیدنی‌های سرعین بسیار است. سرعین از آن شهرهایی نیست که پس از یک بار دیدن آن نیازی به بار دوم و دفعات بعدی نداشته باشیم. سفر به سرعین، به قطع سفری پر از خاطرات خوب و خوش‌آیند خواهد بود.
از عبدالله ابی‌زاده به عنوان شخصی نام می‌برند که با هوش بالای خود باعث شد تا سرعین به مکانی توریستی تبدیل شود. او یکی از مالکان سرعین بود که املاک خرده‌مالک‌ها را در سرعین خرید و با ساخت مسافرخانه در آن زمان و همچنین احداث یک مسافرخانه مدرن به نام «باغ بهشت» در سال ۱۳۲۷ موجبات جذب توریست را فراهم ساخت.
* در نوشتن این مطلب از سایت شهرداری سرعین استفاده شده است.