Search

English

پرویز مشکاتیان؛ یگانه‌ای در موسیقی

او که خود آهنگ‌هایی در همراهی با موج مردمی انقلاب اسلامی ساخته بود، نیز پس از مدتی توسط همین انقلابیان آزار دید. «یکی از یاران نزدیک او، برایمان از شبی تعریف کرد که مشکاتیان را هم مثل بقیه گرفته بودند. محکوم به چند ضربه شلاق شده بود، نمی‌دانیم. اما شلاق‌زن حرفه‌ای، از دستش در رفته بود و یک ضربه اضافی هم مشکاتیان را مهمان کرده بود. تازه صحبت از قصاص و این مسائل پیش آمده بود. حاکم شرع، فرصتی به مشکاتیان داد تا آن یک ضربه را بر پشت گزمه جبران کند. مشکاتیان اما می‌گوید: من انسان هستم و حرمت انسانیت را نگاه می‌دارم. انسان، انسان را نمی‌زند. من نمی‌خواهم قصاص کنم.»

مقدمات موسیقی را از سن شش سالگی نزد پدرش آموخت

پرویز مشکاتیان، آهنگساز، موسیقیدان و نوازنده‌ چیره‌دست ایرانی در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴ در شهر نیشابور به دنیا آمد. علاوه بر این‌ها مشکاتیان، استاد دانشگاه و پژوهشگر عرصه‌ موسیقی نیز بود. او مقدمات موسیقی را از سن شش سالگی نزد پدرش، حسن مشکاتیان که خود استاد سنتورنوازی و همچنین آشنا با ویلن و سه‌تار بود، فرا گرفت.

در سال ۱۳۵۳ وارد دانشکده‌ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد

پرویز تا پایان دوره‌ متوسطه همچنان نزد پدرش در شهر نیشابور به آموختن موسیقی ادامه داد. او در سال ۱۳۵۳ وارد دانشکده‌ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و به آموختن ردیف میرزا عبدالله نزد نورعلی برومند و ردیف موسیقی سنتی نزد دکتر داریوش صفوت پرداخت. مشکاتیان اولین کنسرت خود را در هشت‌سالگی و در مراسم گردهمایی دانش‌‌آموزان در مدرسه‌ امیر‌معزی نیشابور در سال ۱۳۴۲ اجرا کرد. او پس از ورود به دانشکده‌ هنرهای زیبا و در دوران دبیرستان مقام‌های مختلف و متعددی در زمینه‌ موسیقی کسب کرد.

سنتورنوازی را در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی پی‌ گرفت

وی نزد اساتیدی بنام همچون محمدتقی مسعودیه، عبدالله دوامی، سعید هرمزی و یوسف فروتن به آموختن موسیقی پرداخت. او نواختن سنتور را به صورت پیگیر و جدی در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ادامه داد تا توانست در نواختن این ساز به مهارتی شگفت‌انگیز دست پیدا کند. در همین سال‌ها بود که مشکاتیان توانست کنسرت‌های متعددی را با خوانندگانی مانند پریسا و هنگامه اخوان اجرا کند.

در سال ۱۳۵۶ گروه عارف را تشکیل داد

مشکاتیان در سال ۱۳۵۶ گروه عارف را تشکیل داد. او در همین سال در آزمون باربد که به ابتکار نورعلی برومند برگزار شد شرکت کرد و توانست به همراه پشنگ کامکار مقام اول را کسب کند و همچنین با داریوش طلایی مقام ممتاز را کسب کردند. مشکاتیان در سال ۱۳۵۶ و زیر نظر هوشنگ ابتهاج به همکاری با رادیو پرداخت که پس از واقعه‌ ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ استعفا داد. مشکاتیان در سال  ۱۳۵۷ و پس از استعفا از رادیو موسسه‌ چاووش را با همکاری هنرمندان گروه عارف و شیدا راه‌اندازی کرد و تا سال ۱۳۶۲ با این موسسه همکاری نزدیک داشت که محصول این همکاری ضبط و اجرای آثار متعدد موسیقی بود. یکی از این کارهای هنری ارزشمند ساخت تصنیف «مرا عاشق» با شعر مولانا و آواز شهرام ناظری بود.

پس از واقعه‌ ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از رادیو استعفا کرد

پرویز مشکاتیان از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ به همکاری با محمدرضا شجریان پرداخت که نتیجه‌ این همکاری آثار ماندگاری از جمله «بیداد»، «آستان جانان»، «سر عشق»، «نوا»، «دستان»، «گنبد مینا» و «جان عشاق» بود که در حافظه‌ مردم ایران ثبت شده است. در همه‌ این آثار پرویز مشکاتیان هم آهنگساز بود و هم نوازنده‌ سنتور و علاوه بر این‌ها در آلبوم «سر عشق» نوازنده‌ سه‌تار نیز بود و در جان عشاق تنها به عنوان آهنگساز همکاری کرد. (منبع همشهری‌ آنلاین) پرویز مشکاتیان در همکاری با نوازندگانی چون حسین علیزاده به عنوان سرپرست گروه عارف و شیدا و همچنین محمدرضا لطفی به عنوان سرپرست گروه شیدا توانست آثار ماندگاری خلق کند.

با محمدرضا درویشی و حسین علیزاده

 همکاری مشکاتیان و شجریان قطع شد و این قطع همکاری پس از این بود که مشکاتیان با هنرمندان دیگری همچون ایرج بسطامی، علی‌رضا افتخاری، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان و علی جهاندار به همکاری پرداخت. پرویز مشکاتیان در فستیوال جهانی موسیقی زمین که در کشور انگلستان برگزار می‌شد، شرکت کرد و توانست مقام نخست این فستیوال را ازآن خود کند. پس از انقلاب اسلامی که خط‌‌‌و‌نشان‌کشیدن‌ها برای موسیقی شروع شد هنرمندان دسته‌ دسته از کشور کوچ کردند و آن‌هایی که ماندند نیز یا مجبور شدند ساز سکوت بنوازند یا به شغل دیگری رو بیاورند. موسیقی سنتی هرچند بیش‌تر از سبک‌های دیگر موسیقی از گزند گزمه‌های موسیقی‌ستیز در امان ماند اما این نوع موسیقی نیز با محدودیت‌های فراوانی روبه‌رو شد.

از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ به همکاری با محمدرضا شجریان پرداخت ​

از آخرین‌ کارهای مشکاتیان می‌توان به آلبوم «تمنا» اشاره کرد که در سال ۱۳۸۴ منتشر شد. مشکاتیان در روزهای ۶ تا ۹ آذر ماه ۱۳۸۶ به عنوان سرپرست گروه عارف کنسرتی در تهران برگزار کرد که خوانندگی آن را حمیدرضا نوربخش به عهده داشت. در سال ۱۳۸۶ پرویز مشکاتیان در کنسرت محمدرضا شجریان شرکت کرد و موجب شد روابط این دو استاد موسیقی که سال‌ها تیره و تار بود به آشتی بگراید. زمانی مشکاتیان نسبت نسبی با محمدرضا شجریان داشت و داماد او بود.

محمدرضا شجریان و نوه‌هایش، آوا و آیین مشکاتیان و همایون 

پس از این در مراسم جشن خانه‌ موسیقی در ۲۳ مهر ماه ۱۳۸۶، لوح تقدیر از فعالیت هنری مشکاتیان توسط محمدرضا شجریان به عنوان رئیس شورای عالی خانه‌ موسیقی به او تقدیم شد. از پرویز مشکاتیان کتاب‌هایی نیز انتشار شده است که می‌توان به «بیست قطعه برای سنتور»، «گل آیین»، «گل آوا»، «مجموعه تصانیف»، «بیداد» و «لاله بهار» اشاره کرد. سپهر سرلک و سیامک آقایی از شاگردان مشکاتیان بوده‌اند. از پرویز مشکاتیان و همسر سابقش، افسانه‌ شجریان که دختر محمدرضا شجریان بوده است دو فرزند به نام‌های آوا و آیین به یادگار مانده است. پرویز مشکاتیان در ۲۹ شهریور ماه ۱۳۸۸ در منزلش در تهران و در سن ۵۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی درگذشت. 

۲۹ شهریور ۱۳۸۸در سن ۵۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی درگذشت

پیکر مشکاتیان در زادگاهش، نیشابور و در جوار آرامگاه عطار نیشابوری به خاک سپرده شد. استقبال مردمی از مراسم خاکسپاری او در تهران به حدی بود که تمامی طول و عرض خیابان شهریار و نیز محوطه‌ تالار وحدت پر از جمعیت شده بود؛ همچنین مراسم نکوداشتی نیز در دانشگاه تهران به مناسبت درگذشت پرویز مشکاتیان برگزار شد. زهرا رهنورد در بخش پایانی این مراسم در نکوداشت یاد مشکاتیان چنین گفت: «صحبت درباره پرویز مشکاتیان بسیار سخت است. ما هم‌دانشگاهی بودیم و بین موسیقیدان‌ها و مجسمه‌سازها ارتباط‌هایی وجود داشت که باعث درک بهتر هنر می‌شد و ما می‌فهمیدیم بین حجم‌هایی که ما می‌سازیم با ملودی‌هایی که بچه‌های موسیقی خلق می‌کنند، ارتباطی نزدیک وجود دارد.»

انتشارات بیشتر ...