«مجازات یاسمن بخشی از سرکوب گسترده زنانی است که علیه قانون تبعیضآمیز حجاب اجباری تلاش میکنند. مقامات ایران نباید این اجازه را داشته باشند که بهترین سالهای زندگی یاسمن ۲۴ساله را صرفا به خاطر اینکه باور دارد زنان باید در انتخاب پوشش آزاد باشند، از او بگیرند.»
(سازمان عفو بینالملل، ۱۵ آبان ۱۳۹۸)
یاسمن آریانی فعال حقوق زنان، بازیگر تئاتر، زندانی سیاسی و فرزند منیره عربشاهی (فعال مدنی) است. او به دلیل اعتراض آشکار و شجاعانه علیه حجاب اجباری در جمهوری اسلامی و فعالیت در قالب کمپین چهارشنبههای سفید بازداشت و طی حکمی در دادگاه انقلاب به ۱۶سال حبس تعزیری محکوم شد.
او فرزند منیره عربشاهی، دیگر فعال حقوق زنان است
یاسمن به گواهی دوستان نزدیکش و ویدیوهایی که از خود در شبکههای اجتماعی منتشر کرده است، دختری شاد و پر از شوق زندگی، گیاهخوار، اهل شعر و موسیقی و آواز، بازیگر تئاتر و دوستدار حیوانات و طبیعت است که تاب نابرابری و ظلم ندارد و در اعتراض به حقوق پایمالشده همنوعان خود مسئولیتپذیر است.
نخستین بار روز ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ در جریان اعتراضات سراسری بازداشت شد؛ در خیابان ولیعصر تهران – مقابل تئاتر شهر – همراه با ۵۰ نفر دیگر. یاسمن زمانی بازداشت شد که در حال کمک به زنی سالخورده بود که بر اثر برخورد ماموران امنیتی نقش زمین شده بود.
یاسمن آریانی – صبا کردافشاری
یاسمن به همراه نیلوفر همافر و صبا کرد افشاری و چند تن دیگر از بازداشتشدگان، با جسارت بسیار زمانی که در خودرو ون نیروی انتظامی در حال انتقال به بازداشتگاه بودند، از طریق موبایلشان پیامی به شبکههای اجتماعی فرستادند و درباره بازداشتشان اطلاعرسانی کردند. این بازداشتشدگان را به زندان قرچک ورامین بردند و پس از دو ماه به اوین منتقل کردند. به گفته مادر صبا، فردای روز بازداشت، دختر او، یاسمن و دیگر معترضان بازداشتشده با صورتهای زخمی، بدنهای کبود و سرهای شکسته به دادسرای اوین منتقل شدند. آن زمان آنها مجبور به امضای کیفرخواستی شدند که در آن نوشته شده بود: «ما اغتشاشگر و شورشگر هستیم و حتی امکان تبدیل به قرار وثیقه نیز برای ما مقدور نیست.»
یاسمن و دیگر بازداشتشدهها سرانجام ۲۹ مهرماه در شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب با حکم قاضی محمد مقیسه به یک سال حبس تعزیری محکوم شدند. مقیسه این حکم را به اتهام «اخلال در نظم عمومی» صادر کرد.
در جریان بازجوییها، با ضرب و شتم شدید از او اعتراف اجباری گرفته شد
منیره عربشاهی، مادر شجاع و مبارز یاسمن، پس از بازداشت فرزندش مدام به اطلاعرسانی درباره او و دیگر زنان در حبس میپرداخت. او بالافاصله طی انتشار ویدیویی در اینستاگرام خود ضمن اعتراض شدید و انتقاد از سکوت زنان نشسته بر کرسیهای مجلس شورای اسلامی به زندانیشدن دختران جوان معترض، از مخاطبان خود خواست صدای فرزندانشان در زندان باشند: «فرزندان شجاع ایران در زندانها هستند صدایشان باشیم.»
زندان هرگز نتوانست شور مسئولیتپذیری یاسمن شجاع را خاموش کند. او از پشت میلههای زندان هم به بیعدالتی و تبعیض اعتراض میکرد. ۲۵ دیماه ۹۷ به همراه آذر حیدری و صبا کردافشاری در اعتراض به وضعیت معیشتی بد مردم ایران و گرانیها نامهای سرگشاده از داخل زندان نوشت. در بخشی از این نامه آمده است: «همه چیز شبیه قتلها، بازداشتها و خفقان موجود در دهه ۶۰، ۷۰ و سال ۸۸ است. با این تفاوت که به مردم لبخند میزنند دروغ میگویند و مردم را گرسنه نگه میدارند.» همچنین یک ماه بعد در بهمن ۹۷ نیز به همراه صبا کردافشاری در واکنش به مطلبی منتشرشده در روزنامه ایران که وضعیت زندانیان سیاسی را مناسب توصیف کرده بود، نامه سرگشاده دیگری نوشت و ادعای آن روزنامه را رد کرد و به طرح اجمالی مشکلات و شرایط بد بند زنان زندان اوین پرداخت. مشکلاتی اعم از نبود امکان تماس تلفنی و تبعیضی که درباره وقت ملاقات با خانواده، خدمات پزشکی و درمانی، جیره غذایی و غیره بر سر راه زنان زندانی سیاسی و عقیدتی قرار داشت و مطلب روزنامه ایران دقیقا آن را وارونه جلوه کرده بود.
نامه سرگشاده از زندان: همه چیز شبیه قتلها، بازداشتها و خفقان موجود در دهه ۶۰، ۷۰ و سال ۸۸ است
سرانجام در ۲۵ بهمن ۹۷ در پی موج موقت آزادی زودهنگام زندانیان سیاسی و عقیدتی، یاسمن نیز پیش از آنکه مدت محکومیتش به پایان برسد، از زندان آزاد شد. صبا کرد افشاری، آذر حیدری، سید محمد فلاحچای، فرشید رستمی و مجید رضایی از دیگر آزادشدگان از زندانهای اوین و تهران بزرگ بودند.
پس از آزادی هرگز تب حقخواهی یاسمن در مقابله با عمق مشکلات جامعه و تبعیضها و بیقانونیها فروکش نکرد. او همچنان به فعالیتهای مدنی خود ادامه میداد و با پشتیبانیهای مادر شجاعش مدام برای آگاهسازی زنان ایرانی درباره حقوق مسلمشان که جمهوری اسلامی پایمال کرده است، بیوقفه تلاش میکرد. در راستای این فعالیتها روز ۱۷ اسفند ۹۷ – مصادف با هشتم مارس و روز جهانی زن – به همراه مادر و مژگان کشاورز، از فعالان مدنی زنان، ویدیویی را از خود در شبکههای اجتماعی منتشر کردند که در آن حجاب از سر برداشته و در واگن بانوان مترو تهران در حال گلدادن به زنان محجبه و غیرمحجبه بودند و ضمن تبریک روز جهانی زن با صمیمیت برای آنها درباره این روز و حقوق زنان صحبت میکردند. یاسمن روبروی زنی محجبه ایستاد و شاخه گلی به او داد و گفت: «من آرزو میکنم که روزی برسه من اینجوری [بیحجاب] کنار شما که اینجوری [باحجاب] هستی در خیابون کنار هم قدم بزنیم.»
۱۷ اسفند ۹۷ مصادف با هشتم مارچ و روز جهانی زن، مترو تهران
پس از گذشت حدود یک ماه از انتشار گسترده این ویدیو، در ۲۱ فروردین ۹۸ ماموران امنیتی با در دست داشتن حکم جلب منیره عربشاهی و دخترش به منزل آنها در کرج یورش بردند و پس از تفتیش خانه، یاسمن را بازداشت کردند. بخشی از لوازم شخصی او مانند تلفن همراهش را نیز ضبط کرده و با خود بردند. در آن هنگام منیره عربشاهی برای کمکرسانی به مردم مناطق سیلزده استان لرستان رفته بود و در منزل حضور نداشت اما روز بعد از بازداشت دخترش در ۲۲ فروردین ۹۸ برای پیگیری وضعیت او به بازداشتگاه وزرای تهران رفت که ماموران انتظامی او را هم بازداشت و به همراه دخترش به دادسرای مقدسی اوین منتقل کردند. نیروهای امنیتی در روز ۵ اردبیهشت ۱۳۹۸ نیز مژگان کشاورز را در منزل شخصی و مقابل دیدگان فرزند ۹سالهاش بازداشت کردند.
یاسمن برای ۹ روز در سلول انفرادی بازداشتگاه وزرا، تحت بازجویی و فشار توام با بدرفتاری برای اعترافات اجباری درباره فعالیتهای مدنی خود قرار گرفت. او در مدت این بازجویی تهدید به بازداشت دوستان و اعضای خانواده خود شد. پس از بازداشت و تفهیم اتهام، یاسمن و مادرش به زندان قرچک ورامین منتقل شدند.
۹ مرداد ۱۳۹۸ یاسمن آریانی، منیره عربشاهی و مژگان کشاورز در شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی مقیسه جمعا به ۵۵ سال و شش ماه حبس تعزیری محکوم شدند. طبق حکم این دادگاه هر کدام از این زنان فعال مدنی به اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی» به ۵ سال حبس تعزیری، برای اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس تعزیری و از بابت اتهام «تشویق و فراهمنمودن موجبات فساد و فحشا» به ۱۰ سال حبس تعزیری محکوم شدند. به گزارش خبرگزاری هرانا به وکلای این فعالان حقوق زنان اجازه ورود به جلسه دادگاه داده نشد. قاضی مقیسه نیز از همان ابتدای جلسه بسیار توهینآمیز، نامناسب و با فحاشی با ایشان رفتار کرد و حتی برای خواندن متن کیفرخواست نیز از هیچ توهین و تهدیدی فروگذار نکرد. یاسمن ۲۲ مردادماه به بند زنان زندان اوین منتقل شد.
سرکوب مبارزان خشونتپرهیز، طرحی از رضا عقیلی
سازمان عفو بینالملل و وزارت امور خارجه امریکا بلافاصله پس از صدور این حکم دادگاه، محکومیت و زندانیکردن یاسمن و دو فعال مدنی دیگر را به دلیل اعتراض به قوانین حجاب اجباری، صرفا از طریق توزیع گل، محکوم کردند و خواهان آزادی بیقید و شرط این زنان زندانی شدند. همچنین تعدادی از مردان ایرانی پس از محکومیت این بانوان، ویدئویی را از خود در فضای مجازی منتشر کردند که در آن به حمایت از شجاعت و آزادیخواهی این سه زن معترض، در مترو تهران بین مردم گل پخش کردند و اعتراض خود را به صدور این حکم ناعادلانه ابراز کردند.
چندی بعد رضا خندان، همسر نسرین ستوده – وکیل و فعال حقوق بشر محبوس در زندان – در واکنش به این دادرسی ناعادلانه در صفحه فیسبوکش نوشت: «در هیچ یک از قوانین دولت ایران اشارهای به داشتن روبنده، چادر، شال یا روسری و به طور کلی پوشاندن موی سر نشده است. تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی نیز حرف از حجاب میزند و اشارهای به پوشاندن موی سر نکرده است. حجاب نیز لزوما پوشاندن موی سر نیست. مفهومی همردیف با عفت و پاکدامنی است. اما حکومت ایران ۴۰ سال بهطور غیرقانونی نه تنها زنان بلکه کودکان زیر ۹ سال را نیز مجبور به پوشاندن موی سر کرده است.»
مهر ۱۳۹۸: ۱۷ زن زندانی سیاسی جمهوری اسلامی را «حکومت زنستیز» توصیف کردند
یاسمن یکی از امضاکنندگان بیانیه ۱۷ زن زندانی سیاسی در اوین بود. این بیانیه در مهر ۹۸ در اعتراض به رویکرد جمهوری اسلامی در بازداشت مادران معترض به وضعیت فرزندانشان صادر شد. آنها در این بیانیه جمهوری اسلامی را «حکومت زنستیز»ی توصیف کردند که به جدال با زنان و مادرانی میرود که برای آزادی و عدالت برخاستهاند: «در تمام این سالها جدال حاکمیتی زنستیز با زنان و مادرانی که برای آزادی و عدالت برخواستهاند، ادامه داشته است. تداوم این جدال البته خود نشانی از آگاهی افزون و گسترش مبارزه و اعتراضات زنان است. نمونهها بسیارند. تنها در چند ماه گذشته فرنگیس مظلوم به رغم بیماری به جرم دفاع از پسرش، سهیل عربی، بازداشت شد. مادر علیرضا شیرمحمدی به دلیل نداشتن ۸۰ میلیون تومان وثیقه، فرزند خود را در زندان از دست داد. راحله اصلاحمدی به جرم خواست آزادی فرزندش، صبا کرد افشاری، بازداشت شد، و موارد متعدد دیگر.»
یاسمن آریانی، منیره عربشاهی، مریم اکبریمنفرد، سیما انتصاری، ارس امیری، مرضیه امیری قهفرخی، لیلا حسینزاده، نازنین زاغری، زهرا زهتابچی، آتنا دائمی، فاطمه ضیایی، نگین قدمیان، صبا کردافشاری، ندا ناجی، نرگس محمدی، فرشته محمدی و سپیده مرادی امضاکنندگان این بیانیه بودند.
طی حکمی در دادگاه انقلاب به ۱۶سال حبس تعزیری محکوم شد
نام یاسمن و دیگر زنان مبارز علیه حجاب اجباری و تبعیض و بیعدالتی اجتماعی در تاریخ خواهد ماند و جنبش زنان ایران مدیون این کنشگران فعال جوان خواهد بود.