اهداف درس
“من مطمئن نیستم که رهبر باشم اما میدانم که رهبری مستلزم آن است که شما نیاز فوری برای رسیدگی به مشکل را دریابید- این که شما نیاز به پر کردن خلائی را احساس کنید و سعی کنید با اقداماتی نو، راه اندازی کمپین این خلا را پر کنید. اگر مردمی که در جامعه شما هستند باور داشته باشند که شما در راستای پر کردن خلائی در آن جامعه گام بر میدارید، آنها مطمئنا از شما به عنوان رهبر خویش حمایت خواهند کرد. زمانی که مردم به شما اعتماد داشته باشند، به شما در رسیدن به اهدافشان کمک خواهند کرد.”
–
اسما خدر، رئیس سابق اتحادیه زنان اردن. خدر چندین کمپین را در مبارزه با جرائم ناموسی و خشونت علیه زنان در اردن رهبری نموده.
شما این درس را میخوانید چون در اندیشه بهبود وضعیت جامعه خویش هستید. با این حال، دستیابی به تغییرات مورد نظر به تنهایی مشکل است، در نتیجه شما نیاز دارید تا افرادی را به همکاری جلب نمایید. شما باید این حرکت را رهبری کنید.
در این درس، شما یاد خواهید گرفت که چگونه:
· مهارتهای خود را شناسایی کرده به طوری که بتوانید یک رهبر تاثیر گذر در جامعه خویش باشید.
· مجموعهای از مهارتها را در دیگران کشف کرده به طوری که آنها بتوانند در ایجاد یک گروه موفق به شما یاری رسانند.
رهبر چه کسیست؟
رهبر کسی است که:
· دیگران را رهبری کند و الهام بخش باشد
· جهت را مشخص کرده و برنامه ریزی نماید
این نکته که شما به مساله مورد نظرتان توجه بسیار نشان میدهید، به شما قدرت رهبری داده تا بتوانید افرادی را در حمایت از خویش به دور هم جمع کنید. این امر به شما اجازه میدهد تا با افرادی که برای رسیدن به هدف مشترک به دنبال شما خواهند آمد، ارتباط عاطفی برقرار کنید. رهبری یک حرکت برای ایجاد تغییر، کار آسانی نیست. شناخت درست و یادآوری آن چه که بخاطر آن گام بر می دارید، به شما به عنوان یک کنشگر و رهبر مدنی، در مبارزه با چالشها کمک خواهند کرد.
تجربه رهبری
تجارب گذشته شما منبع مهمی برای قدرت رهبری شما هستند. بسیاری از رهبران، فعالیتهای خویش را از محیط کوچک پیرامون خویش آغاز میکنند. شما میبایست دستاوردها و چالشهای گذشته خویش را در حرکت خود به جلو به یاد آورید. به علاوه میبایست در نظر بگیرید که چگونه قدرت رهبری شما در موفقیتتان موثر بوده.
لحظهای به این سوالات فکر کنید:
· در زندگی شخصی و حرفهای خود به چه موفقیتهایی دست یافته اید؟ افتخار شما بیش از همه چیست؟
· آیا تا کنون توانسته اید تغییری مثبت در جامعه خویش ایجاد نمایید؟
· اگر موفق به ایجاد تغییر شده اید، چگونه این کار را انجام داده اید؟
سبک های رهبری
تنها یک سبک برای رهبری موفق وجود ندارد و رهبران مختلف از شیوههای گوناگون بنا بر موقعیت استفاده میکنند. جدول زیر چهار نوع سبک رهبری متفاوت را نشان میدهد:
خودکامه یا استبدادی: رهبر به هوادارانش یا اعضای گروه دستور میدهد که چه کاری را چگونه انجام دهند بدون در نظر گرفتن نظر آن ها. رهبر به دیگران صرفا دستور میدهد.
مشارکتی یا دموکراتیک: رهبر هوادارن را در تصمیم گیری مشارکت داده و نظر آنها را برای انجام دادن کاری (چه و چگونه) میپرسد. تصمیم نهایی همچنان با رهبر است.
نمایندگی: رهبر چشم انداز و اولویتهایی را در نظر میگیرد اما به هواداران اجازه میدهد تا خود درباره چگونگی رسیدن به آن چشم انداز تصمیم گیری نمایند. رهبر نسبت به تصمیمات گرفته شده مسول میباشد.
الهام بخش: رهبر اقتدار یا مسولیت بسیار ناچیزی برای اقدامات هوادارانش دارد. از طریق معرفی یک چشم انداز یا طرح یک مثال از اقدامات خود، رهبر بر دیگران برای انجام اقداماتی تاثیر میگذارد.
رهبران مدنی که گفتگوهایشان بر روی سایت توانا است و دیگر رهبرانی که میشناسید را بررسی کنید. نیازی نیست که این افراد از رهبران مشهور جهان باشند. آنها میتوانند افراد عادی باشند که شما با آنها ملاقات داشته اید.
آیا این رهبران از سبکهای رهبری که در بالا توضیح داده شد استفاده کرده اند؟
مزایا و معایب هر کدام از این سبکهای رهبری چیست؟
چگونه این رهبران به این حد و مرتبه رسیده اند؟ افراد پیرامون آنها چگونه برخوردی با این رهبران دارند؟ آنها را میترسانند؟ تحسین میکنند؟ هدف آنها را دنبال میکنند؟
ویژگی های یک رهبری مثبت و تاثیرگذار
برخی از رهبران از ابزاری چون قدرت، زور و تهدید استفاده کرده تا دیگران را به انجام آن چه که خود میخواهند وادار کنند. برخی دیگر مردم را ترغیب کرده تا خود با اراده خویش راه مورد نظر را دنبال کنند. ویژگیهای رهبری مثبت که در آن افراد به جای زور، ترغیب میشوند، عبارتند از:
قدرت برقراری ارتباط
دانش
داشتن انگیزه و علاقه
با سخاوت
شهامت
از خود گذشتگی
منحصر به فرد
داشتن هدف
درک
قدرت به ترغیب و تشویق
توجه و مراقبت
همکاری
پایبندی به اخلاقیات
اعتماد به نفس
سازمان دهی
اقتدار
قاطعیت
کاردانی
صادق
اگر احساس میکنید که همه این ویژگیها را ندارید، نگران نباشید! درباره نقاط قوت و ضعف خود صادق باشید و از هم پیمانان خود یاری بخواهید.
“زمانی که میخواستم پروژه را شروع کنم، از هر جهت کمبود داشتم. بله این ضعف تبدیل به قدرت مندترین ابزار برای من شد… این امر باعث شد تا افرادی با انگیزه به این پروژه بپیوندند؛ این فرصتی بود برای آنها تا بتوانند تواناییهای خود را نشان داده و قابلیتهای رهبری خود را در میان دیگر شرکت کنندگان تقویت کنند. این روند مشارکتی در ترمیم بخشهای فرسوده اجتماعی جامعه بسیار موثر بود. این راهی بود برای نزدیکی بیشتر افراد به یکدیگر از طریق همکاری.
– لیلی یه، بنیان گذار دهکده هنر و علوم انسانی در فیلادلفیا، پنسیلوانیا
رویکردها و سبکهای رهبری همانند رهبران میتوانند منحصر به فرد باشند اما یک سری مهارتهایی است که میتوان آنها را فرا گرفت.
خرد احساسی
خرد احساسی ناظر بر مهارت های فردی و آگاهی است که یک رهبر تاثیرگذار میبایست داشته باشد. این ویژگی شامل توانایی پیش بینی، کنترل و هدایت احساسات فردی و حساسیت نسبت به احساسات دیگران میباشد.
این مهارتها به عنوان دانش تکنیکی و یا آگاهی عمومی جهت کشف انگیزه ها، علایق و احساسات و جلب همکاری افراد از اهمیت بسزایی برخوردار است.
در این نوع مهارت ۵ عنصر اساسی وجود دارد:
خودآگاهی
خودآگاهی عبارت است از توانایی تشخیص و کنترل احساسات. برای مثال، اگر شما قادر باشید عصبانیت خود را تشخیص دهید، شما میتوانید این احساس خود را به طور موثری کنترل کنید.
مدیریت خود
مدیریت خود عبارت است از توانایی کنترل هیجانات و اطمینان داشتن از این که این هیجانات به طور منفی بر کار شما تاثیر نمیگذارد. پس از آگاهی از این احساسات، شما میتوانید به خود یاد دهید که هیجانات منفی مانند اضطراب را از خود دور کرده، از پیش داوری اجتناب کرده و قبل از هر اقدامی فکر کنید.
انگیزه
یک رهبر با انگیزه به سختی کار میکند، اهداف روشنی دارد و مدام در تلاش برای بهبود خویش است. چنین فردی میبایست خوش بین باشد حتی اگر نتواند طبق برنامه پیش رود. چگونه میتوانیم با انگیزه به راه خود ادامه دهیم؟
خوش بین باشید
· این امر بسیار مهم است که بدانید در نهایت همه چیز به خوبی پیش خواهد رفت
· داشتن عکس العمل عاطفی در مقابل شکست خوب است؛ در واقع، داشتن انگیزه کافی برای ادامه راه بسیار مهم است
· نباید خود را سرزنش کنیم؛ ما باید چیزی را در خود بیابیم که قابلیت تطبیق با تغییرات را دارد
قبول توانایی تاثیرگذاری
· ایمان داشته باشیم که ما نسبت به اعمال خود دانش و تسلط داشته و میتوانیم با چالشها و مشکلات مبارزه کنیم
حرکت در مسیر
· بر روی وظایفی که در حال حاضر در دست دارید به طور کامل تمرکز کنید
شما
این جا
میتوانید در ارتباط با این موضوع بیشتر بخوانید
یکدلی
یک رهبر میبایست در تصمیم گیریهایش به احساس دیگران نیز احترام بگذارد، کار خوب را تشویق کند و انتقادهایش بتواند در بهبود کار موثر باشد. این خصوصیت در ارتباط تنگا تنگ با خودآگاهی میباشد. هرچه بیشتر ما نسبت به هیجانات خود آگاه باشیم، به همان نسبت نیز مهارت بیشتری در آگاهی از احساسات دیگران داریم. در تشخیص احساس دیگران عناصری چون زبان بدن، بیان صورت و لحن بسیار مهم است.
مهارتهای اجتماعی
یک رهبر با مهارتهای قوی اجتماعی میبایست در مدیریت افراد، ایجاد شبکههای اجتماعی و حفظ گروه ماهر باشد.
به خاطر داشته باشید که رهبری موثر مستلزم ارتباط خوب با اعضای شبکه و انتقاد کردن و انتقاد پذیری خوب میباشد.
انتقاد خوب
· فکر کنید چه کاری انجام شده و چه کاری می تواند برای حل مسئله انجام شود
· یک نمونه را به عنوان مسئله اساسی درنظر بگیرید
· با پیشنهاد طرح هایی برای بهبودی، امید را تقویت کنید
· همیشه حاضر باشید- برخورد چهره به چهره موثرترین راه است
· نسبت به تاثیر انتقاد خود حساس و پیگیر باشید
انتقاد بد
· حمله شخصی یا لیستی از شکایات
· عدم تشویق
· عدم ارتباط مستقیم
· ارائه پاسخ و نظر با تاخیر- که باعث می شود انتقاد از شکل موثر خود خارج شود
· عدم انتقاد در زمان خود- به جای این که افراد به محض این که مسئله ای پیش می آید انتقاد کنند، مسائل را روی هم انباشته کنند
فکر کنید ببینید کدام یک از ویژگیهای یک رهبر مثبت را دارید و کدام یک را باید تقویت کنید.
تشکیل گروه
افرادی که در شبکه کنشگری مدنی شما هستند، هم پیمانان و منبع اصلی برای دستیابی به تغییر هستند.
شبکهای از افراد با ارزشهای مشترک ایجاد کنید
· گروهها و افرادی که با آنها در زندگی روزمره خود در ارتباط هستید را شناسایی کنید؛ خانواده، دوستان، همکاران و آشنایان
· زمینه مشترک بیابید؛ زمینه مشترک در برقراری ارتباط با افرادی که میشناسید بسیار اهمیت دارد
· زیرک باشید. آن دسته از ارزشها و باورهایی که میان شما و افراد پیرامون شما مشترک است را در نظر بگیرید. هر یک از افراد پیرامون شما یک هم پیمان بالقوه است.
· سوالاتی که نیاز دارید بپرسید چه هستند به طوری که شما بتوانید زمینه مشترک میان خود و افراد دیگر را بیابید.
اعتماد سازی
· اعتماد دارایی شماست که در زندگی شخصی و حرفهای خود کسب کرده اید. مردم باید بدانند که آنها میتوانند روی شما حساب کنند و شما مسئولیت انجام آن چه را که وعده داده اید خواهید پذیرفت.
· اعتماد کالای با ارزشی است. اگر اعتبار خود را از دست دهید، دوباره به دست آوردنش بسیار مشکل است. یادگیری این نکته که چگونه از اعتبار شخصی خود بهره ببرید، گام مهمی در ایجاد تغییر میباشد.
· به افرادی که ملاقات میکنید، با احترام برخورد کنید. روابط شخصی بسیار حائز اهمیت میباشد. به دیگران کمک کنید تا آنها نیز به شما کمک کنند.
احساسات و علایق دیگران را درک کنید
· پیگیر و کنجکاو باشید. جهت شناخت احساسات و علایق دیگران سوالات زیادی از افراد پیرامون خود بپرسید. چه ارزشهایی میان شما مشترک است که میتواند این افراد را در حمایت از شما جلب کند؟
· قبل از هدایت کردن، باید ابتدا گوش کنید. ابتدا از علایق و نگرانیهای دیگران مطلع شوید تا بتوانید پیام خود را به آنها برسانید. به خاطر داشته باشید که بنا به گفته کمپین یک میلیون امضا، تنها یک راه برای برقراری ارتباط میان گروهها وجود ندارد. تنوع در مخاطبین مستلزم تنوع در راههای برقراری ارتباط است. شما تنها باید به اصول پایبند باشید.
· داستانهای شخصی خود را جمع کنید. گفتن داستانها راه خوبی برای جلب افرادی است که ممکن است در غیر از این حالت به شما گوش نسپارند.
لیستی از افرادی که ممکن است از حامیان شما در آینده باشند، تهیه کنید
افرادی که ارزشهای مشترک با شما دارند، میتوانند از حامیان شما باشند.
بخشی از نقش رهبری شما شناسایی قابلیتهای افرادی است که تمایل به همکاری با شما دارند، آنها را به یکدیگر مرتبط کنید و بر اساس قابلیتهای هر یک تقسیم وظایف کنید. زمانی را برای شناخت علایق و مهارتها صرف کنید تا آنها به بهترین نحو ممکن و با انگیزه بتوانند با شما همکاری کنند.
جهت مدیریت کارهای روزانه کمپین و یا مدیریت در سطح گسترده تر و شبکه ای، در تجمعات شرکت کنید و یا با رسانهها صحبت کنید. داوطلبین و حامیان، نیروهای حیاتی تک تک بخشهای کنشگری هستند. در یک شبکه کنشگری، داوطلبین وظایف مختلفی انجام میدهند، از حفظ ارتباط با شبکه گرفته تا رساندن پیام به رسانه ها. برخی به عنوان سخنگوی در مجامع عمومی و برخی دیگر پشت صحنه میتوانند بهتر نقش خود را ایفا کنند.
داوطلبین میتوانند وظایف زیر را بر عهده گیرند:
· مدیریت سایت
· کمک در انجام عملیات
· اجرا فرمان
· ارتباط با رسانه ها
· سازمان دهی برنامه های داوطلبانه
· ترجمه
· نوشتن مقالات برای روزنامهها و دیگر گزارش ها
· افزایش بودجه
· تعیین استراتژی ها
· ارائه نظر کارشناسی
· انجام تماسهای تلفنی
جمع کردن تعداد بیشتری از افراد
· ارزیابی و گسترش شبکه. ممکن است برایتان سوال باشد که از کجا باید تعداد بیشتری از افراد را پیدا کرد. خبر خوب این است که تمامی حامیان و داوطلبین احتمالی اطراف شما هستند. تنها شما باید افرادی که با شما زمینه مشترک دارند را شناسایی کنید.
· روابط طولانی مدت ایجاد کنید. حتی اگر افراد در مسیر جدیدی قرار گرفتند، باز هم ارتباطتان را حفظ کنید. آنها ممکن است در آینده به شما کمک کنند. در این ارتباط، شما یک نوعی از رابطه شخصی، عاطفی و حرفهای ایجاد میکنید. شبکههای اجتماعی بهترین راه برای حفظ این روابط است، فارغ از این که این افراد کجا هستند.
سعی کنید به حامیان بالقوه جدید خود دسترسی داشته باشید. حوزه در دسترس خود را وسیع کنید. حوزههای مختلفی را برای شناسایی حامیان بالقوه خود در نظر بگیرید. دوستان، خانواده، همسایگان، صاحبان مشاغل آزاد پیرامون شما، مدارس محلی، دانشگاهها، هر یک که بتوانند از اهداف کنشگری شما بهره ببرند، میتوانند از حامیان باشند. همچنین افراد با تخصص همچون روزنامه نگاران و حقوق دانان نیز از حامیان بالقوه میباشند. شبکههای اجتماعی بهترین راه در جلب افراد بیشتر است.
در این روند، شما باید این موارد را در نظر بگیرید:
· درب به درب مکان های مختلف رفتن
· میزبانی در یک گرد همایی و دعوت از افراد برای کارهای داوطلبانه
· ایجاد صفحه فیسبوک
· نصب بروشورها در منطقه خود
· سخنرانی در مدرسه خود
· درخواست از سازمانهای حامی که پایگاه اطلاعاتی وسیعی دارند جهت دعوت از داوطلبین از جانب شما
سوالات خلاصه
در تکمیل بخش رهبری طرح کنشگری خود، این سوالات را در نظر بگیرید:
· برخی از ویژگیهای مهم رهبران مورد تحسین شما کدامها هستند؟
· چه تجاربی شما را در امر رهبری یاری نموده است؟
· شما چه ویژگیهایی برای رهبری دارید؟
· به چه ویژگیها و مهارتهایی نیاز دارید که باید در دیگران بیابید؟
· چه کسی از اطراف شما میتواند بخشی از گروه شما باشد؟ به چه افراد دیگری میتوانید دسترسی داشته باشید؟
· چگونه میتوانید اعتماد سازی کنید؟
پاسخ به این پرسشها به شما در تعریف طرح کنشگری خود- بخش جدایی ناپذیر کنشگری- کمک خواهد کرد.